مدیریت داده و فرهنگ سازمانی؛ ستون‌های پنهان موفقیت در هوش مصنوعی هستند

به گزارش پیوست؛ در رویداد «جامع هوش مصنوعی گارنت» مصطفی ثابتی، مدیرعامل هلدینگ توسعه فناوری اطلاعات گردشگری ایران،گفت: امروز سازمان‌ها برای برنامه‌ریزی آینده، ناچارند هوش مصنوعی را در تصمیم‌سازی‌ها لحاظ کنند، اما نباید فقط چون دیگران از AI استفاده می‌کنند، ما هم استفاده کنیم. درواقع بهتر است هر سیستمی بررسی کند که آیا این ابزار واقعاً می‌تواند مسئله‌ ما را حل کند یا نه.

تحول هوش مصنوعی با پروژه‌های کوچک و نگاه استراتژیک آغاز می‌شود

مدیرعامل هلدینگ توسعه فناوری اطلاعات گردشگری ایران تأکید کرد: ورود به دنیای هوش مصنوعی نیازی به پروژه‌های سنگین ندارد؛ شرکت‌های پیشرو، همه از پروژه‌های کوچک اما ساختارمند شروع کردند. مهم نیست سرمایه‌گذاری چقدر است؛ مهم این است که AI بتواند بهره‌وری را افزایش بدهد یا هزینه‌ها را کم کند. او استفاده‌ داخلی از هوش مصنوعی را مهم‌تر از عرضه‌ بیرونی می‌داند و اگر فرایندهای داخلی ما با هوش مصنوعی بهینه بشود، خروجی‌ بیرونی هم بهتر خواهد بود.

به گفته او، در غیاب داده‌های باکیفیت و چارچوب‌های مشخص حاکمیت داده (Data Governance)، پیاده‌سازی موفق این فناوری ممکن نخواهد بود. او افزود: ایجاد یک واحد مجزا برای AI کافی نیست؛ بلکه باید این نگاه در سراسر سازمان نهادینه شود و هم‌زمان با اجرای پروژه‌ها، آموزش و ارتقاء منابع انسانی نیز دنبال گردد.

میان انسان و ماشین: ضرورت بازطراحی فناوری با محوریت انسان

حسین مدنی، انسان‌شناس، تأکید کرد: هوش مصنوعی باید انسان‌محور باشد، زیرا مغز و بدن انسان هنوز همان ساختار تکاملی هزاران سال پیش را دارند، در حالی‌که جهان اطراف با سرعتی بی‌سابقه پیچیده و فناورانه شده است. او این شکاف میان انسان و محیط مدرن را «ناسازگاری تکاملی» نامید و نمودهای آن را در پرخوری، اعتیاد به نوتیفیکیشن‌ها، اختلال خواب، فرسودگی ذهنی و احساس تنهایی دیجیتال دانست.

عبور از فناوری به تحول فرهنگی با هوش مصنوعی مولد

سلیم الشیعلی، رئیس دفتر هوش مصنوعی وزارت ارتباطات عمان، در سخنرانی خود هوش مصنوعی زایشی را نقطه‌عطفی در تاریخ فناوری دانست و تصریح کرد: اکنون ماشین‌ها نه‌تنها ابزارهایی تابع انسان هستند، بلکه با بهره‌گیری از داده‌های عظیم و شبکه‌های عصبی، توان خلق و تصمیم‌سازی پیدا کرده‌اند. این تنها یک پیشرفت تکنولوژیک نیست، بلکه تغییری اساسی در نسبت انسان و ماشین است.

او در ادامه، سه مزیت کلیدی این فناوری را چنین برشمرد: افزایش بهره‌وری با حذف وظایف تکراری، تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر مبتنی بر داده، و خلق نوآوری‌هایی که پیش از این غیرممکن به‌نظر می‌رسید.

سلیم الشیعلی تأکید کرد که سازمان‌ها برای مواجهه موفق با این تحول، نیازمند سه گام بنیادین‌ هستند: ایجاد فرهنگ نوآور و منعطف، تعهد رهبری به سرمایه‌گذاری راهبردی، و تقویت توانمندی‌های سازگاری با تغییر.

ضرورت بازنگری در معماری هوش مصنوعی؛ از انحصار تا کرامت انسانی

رضا نورمحمدی، متخصص هوش مصنوعی و بلاک‌چین از دانشگاه UBC ، در سخنرانی خود با تأکید بر خطرات پنهان در توسعه هوش مصنوعی گفت: وقتی مدل‌ها بر اساس داده‌های نابرابر آموزش می‌بینند، سوگیری در نتایج اجتناب‌ناپذیر است؛ درست مانند سنسوری که دست افراد سیاه‌پوست را تشخیص نمی‌دهد. او تمرکز بیش‌ازحد داده‌ها در دست شرکت‌های معدود را تهدیدی برای عدالت و اعتماد عمومی دانست و تأکید کرد: به‌جای انحصار، باید به‌سمت معماری‌های باز و مشارکتی برویم.

نورمحمدی راه‌حل را در استفاده از یادگیری فدرال و مدل‌های غیرمتمرکز دانست؛ مدل‌هایی که ضمن حفظ حریم خصوصی کاربران، دقت و کارایی را نیز افزایش می‌دهند. او افزود: «آینده متعلق به مدل‌های شفاف و پاسخ‌گو است، نه مدل‌هایی که مانند جعبه سیاه عمل می‌کنند. از نظر او، فناوری باید در مرزی میان فردگرایی و جمع‌گرایی طراحی شود تا کرامت انسانی حفظ شود.

تحول تجربه خرید با هوش مصنوعی؛ از تعامل انسانی تا بازتعریف فروشگاه آنلاین

کیوان محیط‌مافی، مدیرعامل دیجی‌نکست، با اشاره به نقش تحول‌آفرین هوش مصنوعی در تجارت الکترونیک گفت: AI تنها یک ابزار فنی نیست، بلکه شتاب‌دهنده‌ای برای بهبود فرآیندها و ارتقای تجربه کاربر در سراسر زنجیره ارزش است؛ از ثبت سفارش تا تحویل نهایی. او در توضیح کاربردهای عملی این فناوری افزود: در حوزه تولید محتوا، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند متن، تصویر و ویدئو را به‌صورت خودکار و خلاقانه تولید کنند. یکی از استارتاپ‌های ما با تمرکز بر زبان فارسی، موفق شده محتوایی قابل استفاده در بازار داخلی و بین‌المللی ارائه دهد.

محیط‌مافی ادامه داد: «کاربران می‌توانند به‌جای تایپ، نیاز خود را به زبان طبیعی بیان کنند، مثل «یک گوشی با دوربین قوی می‌خواهم»، و مدل صوتی ما که بر اساس داده‌های دیجی‌کالا آموزش دیده، این درخواست را با دقت بالا پردازش می‌کند. همچنین، در توزیع سفارش‌ها، سیستم‌های هوشمند بهینه‌ترین مسیرها را پیشنهاد می‌دهند و خدماتی مانند گنجه نیز تجربه تحویل را برای کاربران آسان‌تر کرده‌اند.» او در پایان تأکید کرد: هوش مصنوعی فقط برای بهینه‌سازی نیست؛ فرصتی است برای بازتعریف کل تجربه خرید. آینده فروش آنلاین می‌تواند مبتنی بر گفت‌وگوی تعاملی باشد، نه فقط فهرستی از کالاها. خلاقیت، مهم‌ترین عنصر در بهره‌برداری از این فناوری است.

امیرسالار محمدی، بنیان‌گذار نکسوبیز، در سخنرانی خود به تشریح یک رویکرد ساختاریافته برای استفاده از هوش مصنوعی در سازمان‌ها پرداخت و گفت: ما در نکسوبیز از یک مدل سه‌مرحله‌ای استفاده می‌کنیم: مرحله اول طراحی استراتژی هوش مصنوعی است. ابتدا باید بدانیم دقیقاً از AI چه می‌خواهیم، چه مسائلی در سازمان‌مان وجود دارد و چگونه می‌توانیم با کمک این فناوری آن‌ها را حل کنیم. این یعنی برای هر مسئله‌ای مثلاً در منابع انسانی یا بازاریابی، یک مسیر روشن طراحی شود و اجزای استراتژی مثل مخاطب هدف، نیازها، و الزامات سیستمی شناسایی گردد.

او ادامه داد: در گام دوم، تلاش می‌کنیم بین بخش‌های مختلف سازمان یک فهم مشترک درباره این استراتژی ایجاد کنیم. یعنی همه ذی‌نفعانی که با آن دستیار هوش مصنوعی درگیر هستند، از محتوا و منطق پشت آن آگاه باشند و داده‌ها و دانشی که در اختیار دارند را ارائه دهند تا به مدل منتقل شود. این فرآیند از برداشت‌های شخصی جلوگیری می‌کند و خروجی نهایی را هم‌راستا با کل سازمان می‌سازد.

محمدی در تشریح مرحله سوم گفت: در نهایت به مرحله مهندسی مقیاس‌پذیری می‌رسیم. اینجا اطلاعات به‌صورت ساختاریافته و قابل طبقه‌بندی ذخیره می‌شوند تا در زمان نیاز، به‌سرعت ترکیب و در اختیار دستیار هوش مصنوعی قرار گیرند. خروجی این فرآیند، یک سیستم منسجم است که همه اعضای سازمان از آن به شکل هماهنگ استفاده می‌کنند؛ نه مثل داستان فیل مولانا که هر کسی از زاویه خودش تفسیر کند و نتیجه‌ ناسازگار باشد.