گزارش موسسه تحقیقاتی تامسون رویترز از هوش مصنوعی مولد در مشاغل تخصصی: واقعیت‌ها فراتر از هیاهو است

گزارش موسسه تحقیقاتی تامسون رویترز درباره وضعیت هوش مصنوعی مولد در خدمات حرفه‌ای، بر پایه یک نظرسنجی جامع شکل گرفته که در اواخر سال ۲۰۲۴ انجام شده است.

نظرسنجی تامسون رویترز در مورد هوش مصنوعی مولد

در این نظرسنجی بیش از ۲۸۰۰ مدیر و متخصص از صنایع مختلف شرکت داشته‌اند، اما تمرکز اصلی گزارش بر ۴۰۰ پاسخ‌دهنده از مشاغل تخصصی شامل شرکت‌های مشاوره، حسابرسی، مالی، حقوقی و فناوری است. اغلب پاسخ‌دهندگان از شرکت‌هایی با بیش از ۵۰۰ نفر نیروی انسانی بوده‌اند و در موقعیت‌هایی همچون مدیران ارشد (C-level)، رهبران فناوری و مدیران منابع انسانی قرار داشته‌اند. این تنوع باعث شده تا دیدگاه‌های ارایه‌شده در گزارش، بازتابی از وضعیت واقعی و چشم‌انداز آینده‌ استفاده از GenAI در این صنعت باشد.

سؤالات مطرح‌شده در این نظرسنجی پیرامون چهار محور اصلی طراحی شده‌اند:

• وضعیت فعلی استفاده از هوش مصنوعی مولد
• استراتژی‌های آینده
• موانع و ریسک‌ها
• تأثیرات بر نیروی کار

روش انجام نظرسنجی به‌گونه‌ای بوده که بی‌طرفی حفظ شود و داده‌ها توسط یک مؤسسه تحقیقاتی مستقل گردآوری شده‌اند. همچنین نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند انجام شده تا توزیع پاسخ‌ها از نظر اندازه سازمان، موقعیت جغرافیایی و میزان بلوغ فناورانه متوازن باشد. این ساختار علمی به گزارش اعتبار داده و تحلیل‌های آن را به منبعی ارزشمند برای تصمیم‌گیرندگان تبدیل کرده است.

استفاده گسترده، اما بدون راهبرد روشن

مطالعه‌ انجام‌شده توسط موسسه تحقیقاتی تامسون رویترز نشان می‌دهد که ۹۱٪ از شرکت‌های خدمات حرفه‌ای در حال حاضر به نوعی از هوش مصنوعی مولد استفاده می‌کنند یا در حال اجرای پروژه‌های آزمایشی مبتنی بر آن هستند. با این حال، تنها ۱۸٪ از آن‌ها اعلام کرده‌اند که یک راهبرد جامع و مشخص برای استفاده از این فناوری دارند. این شکاف نشان‌دهنده یکی از چالش‌های کلیدی فعلی است: اشتیاق بالا برای استفاده از فناوری، بدون آمادگی سازمانی یا ساختار مناسب برای پیاده‌سازی آن.

این یافته بیانگر آن است که در حال حاضر استفاده از AI در بسیاری از شرکت‌ها بیشتر بر اساس کنجکاوی و فرصت‌طلبی فناورانه صورت می‌گیرد تا برنامه‌ریزی دقیق و پایدار.

هوش مصنوعی فعلاً نقش مکمل دارد، نه جایگزین

برخلاف تصور رایج، استفاده از هوش مصنوعی مولد در شرکت‌ها هنوز وارد فاز ایجاد تحول در سازمان نشده و بیشتر به عنوان ابزاری برای تسهیل کارهای روزمره به‌کار گرفته می‌شود. پرکاربردترین موارد استفاده شامل تولید محتوای نوشتاری، خلاصه‌سازی اسناد و کمک به کدنویسی است. این مصادیق نشان می‌دهند که تمرکز فعلی بر بهبود بهره‌وری و کاهش زمان اجرای کارهاست، نه جایگزینی کارکنان یا ایجاد مدل‌های کسب‌وکار جدید.

در بسیاری از سازمان‌ها، استفاده از AI برای تصمیم‌گیری یا تعامل مستقیم با مشتری هنوز با احتیاط زیادی همراه است. حساسیت‌های مربوط به دقت پاسخ‌ها، شفافیت مدل‌ها، و اعتماد مشتری، موانعی برای بکارگیری گسترده‌تر AI در فرایندهای حیاتی و حساس هستند.

اطمینان به بازگشت سرمایه بالاست، اما قابل اثبات نیست

بیش از ۷۰٪ از پاسخ‌دهندگان در این گزارش اعتقاد دارند که هوش مصنوعی مولد در عرض دو سال آینده منجر به صرفه‌جویی قابل توجه در زمان و هزینه خواهد شد. با این حال، تنها ۱۲٪ از آن‌ها اعلام کرده‌اند که تا کنون توانسته‌اند این صرفه‌جویی‌ها را به صورت کمی و عددی اندازه‌گیری کنند.

اکثر شرکت‌ها گزارش می‌دهند که با استفاده از AI، صرفه‌جویی زمانی در فرایندها تجربه کرده‌اند. اما این صرفه‌جویی هنوز به تغییرات ساختاری در منابع انسانی یا الگوهای ارایه خدمات منجر نشده است. به عبارت دیگر، بسیاری از شرکت‌ها هنوز موفق به «فعالسازی» کامل ظرفیت‌های بالقوه‌ این فناوری نشده‌اند.

مهارت‌ها و فرهنگ سازمانی: موانع واقعی تحول

گزارش تامسون رویترز نشان می‌دهد که مساله اصلی در مسیر بهره‌برداری از هوش مصنوعی مولد، فناوری نیست، بلکه انسان است. بیش از ۶۰٪ از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که در حال ارتقاء مهارت کارکنان موجود برای تعامل مؤثر با AI هستند. همچنین حدود نیمی از آن‌ها نیز به دنبال جذب نیروهای متخصص در زمینه AI می‌باشند.

اما بزرگ‌ترین مانع، نگرش ذهنی حرفه‌ای‌ها نسبت به این فناوری است. بسیاری از کارشناسان این حوزه‌ها، هوش مصنوعی مولد را تهدیدی برای تخصص و استقلال خود تلقی می‌کنند. شرکت‌هایی که بتوانند فرهنگ سازمانی خود را به‌گونه‌ای تغییر دهند که AI به عنوان مکمل دانش انسانی دیده شود، در آینده مزیت رقابتی خواهند داشت.

دغدغه‌های اخلاقی و قانونی در حال افزایش است

یکی از موضوعاتی که در این گزارش به آن توجه ویژه‌ای شده، دغدغه‌های مربوط به مالکیت فکری، محرمانگی داده‌ها و شفافیت تصمیم‌گیری مدل‌های AI است. ۸۰٪ از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که فعلاً تمایلی به استفاده از ابزارهای عمومی و متن‌باز AI برای پردازش اطلاعات محرمانه ندارند. بسیاری از آن‌ها نیز به سمت توسعه‌ مدل‌های اختصاصی و داخلی روی آورده‌اند.

به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نزدیک، «حاکمیت هوش مصنوعی» (AI Governance) به یکی از تمایزات کلیدی میان شرکت‌های موفق و سایر رقبا تبدیل خواهد شد.

یک انقلاب محتاطانه

هوش مصنوعی مولد در حال تغییر چهره خدمات حرفه‌ای است، اما این تغییر نه ناگهانی است و نه همه‌جانبه. بیشتر شرکت‌ها در حال حاضر رویکردی محتاطانه و تدریجی را در پیش گرفته‌اند. آن‌ها با آزمون و خطا جلو می‌روند، مهارت‌های جدید ایجاد می‌کنند، و در تلاش هستند تا میان نوآوری فناورانه و تعهد حرفه‌ای تعادل برقرار کنند.

داده‌های گزارش تامسون رویترز نشان می‌دهد که مسیر پیش رو ترکیبی از آزمون، سازگاری، و یادگیری است. شرکت‌هایی که بتوانند به شکل هم‌زمان سه عنصر «استراتژی، فرهنگ سازمانی و مدیریت ریسک» را مدیریت کنند، بیشترین بهره را از تحولات AI خواهند برد.

پنج نکته کلیدی در گزارش تامسون رویترز

۱. هوش مصنوعی از کارکنان شروع شده نه از مدیران

برخلاف تصور رایج، موج ورود هوش مصنوعی مولد به شرکت‌های حرفه‌ای از سمت کارکنان آغاز شده است، نه مدیران. گزارش نشان می‌دهد که در اکثر شرکت‌ها، نخستین استفاده‌ها از AI توسط افراد یا تیم‌های کوچک به‌صورت غیررسمی انجام شده، بدون اینکه سیاست مشخصی از سوی مدیریت کلان وجود داشته باشد. این یعنی پذیرش فناوری، ابتدا رفتاری بوده و بعداً به‌تدریج سازمانی شده است.

۲. کارکنان تشنه یادگیری هوش مصنوعی‌اند

۷۳٪ از کارکنان حرفه‌ای تمایل دارند در دوره‌های آموزشی مرتبط با هوش مصنوعی مولد شرکت کنند، حتی اگر شرکت آن‌ها هنوز برنامه آموزشی ندارد. این عدد نشان‌دهنده تقاضای بسیار بالای نیروهای دانشی برای کسب مهارت‌های جدید است و هشداری برای سازمان‌هایی‌ است که آموزش را به تعویق انداخته‌اند.

۳. ابزارهای عمومی AI برای شرکت‌ها کافی نیستند

بیش از ۶۰٪ از شرکت‌ها به دلیل نگرانی‌های امنیتی، استفاده از ابزارهای عمومی مانند ChatGPT را برای اطلاعات حساس ممنوع کرده‌اند. در همین حال، ۴۰٪ از شرکت‌ها به سمت ایجاد یا خرید مدل‌های اختصاصی در حال حرکت هستند. این یعنی دوره استفاده آزمایشی از ابزارهای باز به پایان رسیده و «هوش مصنوعی خصوصی» (Private LLMs) به مزیت رقابتی آینده تبدیل خواهد شد.

۴. استفاده از AI هنوز به تغییر ساختاری منجر نشده

در حالی که اکثر شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که AI باعث صرفه‌جویی در زمان شده، تنها ۱۲٪ از آن‌ها توانسته‌اند این صرفه‌جویی را به‌طور عددی اندازه‌گیری کنند. به بیان ساده‌تر، هوش مصنوعی هنوز تأثیر عینی و مستند بر مدل کسب‌وکار یا ساختار منابع انسانی بیشتر سازمان‌ها نگذاشته است.

۵. موفق‌ترین کاربردهای AI، ترکیب انسان و ماشین بوده‌اند

گزارش تأکید دارد که بهره‌وری بالا از AI زمانی به دست آمده که این فناوری به عنوان مکمل انسان به‌کار رفته، نه جایگزین آن. موارد استفاده‌ای که در آن‌ها انسان و ماشین به شکل مشارکتی عمل کرده‌اند، عملکرد بهتری نسبت به فرآیندهایی داشته‌اند که صرفاً به AI سپرده شده‌اند. این یک جهت‌گیری مهم برای آینده‌ طراحی خدمات در حرفه‌های مبتنی بر دانش است.

2025 Generative AI in Professional Services Report
گزارش موسسه تحقیقاتی تامسون رویترز از هوش مصنوعی مولد در مشاغل تخصصی