آیا سکوهای خارجی را می‌توان تعطیل کرد؟

به گزارش پیوست؛ آرش وکیلیان کارشناس سیاست‌گذاری فضای مجازی در نشست «گذر از دوگانه گشایش و پالایش» به جریان محتوای مجرمانه در پلتفرم‌های خارجی پرداخت و گفت:  حتی اگر سکو‌های خارجی بستر جرم خیز داشته باشند یا این بستر‌ها در شرایط امنیتی و خاص سازماندهی شوند و فضای ضد امنیت ملی ایجاد کنند نمی‌توان سکوی خارجی را وادار به حذف محتوای مجرمانه کرد. البته برخی معتقد هستند محدود کردن و بستن پلتفرم‌های خارجی نیز به اقتصاد دیجیتال ضربه می‌زند. مدل‌هایی برای هموار شدن مسیر پلتفرم‌ها وجود دارد و در کشور‌های مختلف از طریق تعاملات مختلف حل می‌شود.

چهار ریسک حاکمیت در برابر سکوهای خارجی

وکیلیان با اشاره به ریسک حضور سکو‌های خارجی در ایران گفت: معتقدم که چهار ریسک برای حاکمیت در برابر سکو‌های خارجی وجود دارد و خود را موظف می‌داند که مداخله کند. یکی از آنها سازماندهی اتفاقات مجرمانه است؛ گروه‌های قمار در حال رشد است و در صورت رشد نامحدود آنها امکان مقابله با این بستر‌ها سحت می‌شود و در صورت بزرگ‌تر شدن آن می‌تواند برای حاکمیت چالش برانگیز شود. در سایت‌های قمار اعداد جا به جا شده بسیار بیشتر از آن چیزی است که در رسانه‌ها اعلام می‌شود‌. ریسک بعدی قوی‌تر شدن سکو‌ها بیشتر از حد نرمال است؛ به نوعی که نتوان آن را کنترل کرد. همچنین ذی‌نفعان بزرگی که در سکوهای داخلی سرمایه‌گذاری کرده باشند نیز از دیگر موارد ریسک‌پذیر است. حالت دیگر موقعیت‌های خاص و اضطراری  و جنگی است که حکومت دخالت مستقیم دارد.

راهکارهای حل مشکلات سکوهای خارجی

او درباره چگونگی پاسخ به ریسک‌های موجود در برابر سکو‌های خارجی گفت: در چنین حالت ریسک‌پذیری می‌توانیم سکوی داخلی ایجاد کنیم که برای کاربر جذاب باشد و سراغ سکوی خارجی نرود. در حوزه‌های غیر رسانه‌ای در حد معقولی توانسته‌ایم سکوی داخلی ایجاد کنیم؛ به عنوان مثال در حمل و نقل و پلتفرم‌های دیگر توانسته‌ایم فضایی ایجاد کنیم که کاربر احساس نکند به پلتفرم خارجی مانند اوبر احتیاج دارد اما در حوزه فرهنگی و اجتماعی ضعیف هستیم. همچنین می‌توان از کشور‌هایی مانند چین، پلتفرم بگیریم و این موضوع به نحوه تعامل ما با این کشور بستگی دارد چرا که پلتفرم‌های چینی حتی آمریکا را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

او ادامه داد: راه حل دیگری این است که کشور‌های اسلامی که قرابت زیادی می‌توانند با یکدیگر داشته باشند به بلوغ مقررات‌گذاری برسند و سرویس خاصی راه‌اندازی کنند. در بحث دیگر، برای کم شدن ریسک‌های احساس شده می‌توان سطح اشراف و هویت کاربران را افزایش داد و در این صورت کاربران می‌توانند دسترسی راحتی به پلتفرم‌های خارجی پیدا کنند. در این حالت  دغدغه‌ها کاهش پیدا می‌کند و سکوی خارجی نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد. مدیریت مصرف ترافیک نیز از گزینه‌های دیگری است که در حال حاضر وزارت ارتباطات نیز روی آن کار می‌کند.

وکیلیان اضافه کرد: از حکمرانی فضای مجازی نباید انتطارات عجیبی داشته باشیم و اگر این مورد را مد نظر قرار بدهیم، کاربران راحت‌تر می‌توانند از بستر‌های مورد نظر استفاده کنند. متأسفانه حکمرانی زمانی دیده می‌شود که در چشم مردم فرو برود. نباید دنبال آرمان‌های عجیب و غریبی برای اجرای حکمرانی در فضای مجازی باشیم.

باید با ادبیات مردم به سکوهای خارجی نگاه کرد

محمد احسان خرامید فعال رسانه و فضای مجازی و رئیس سابق مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در این نشست به بعد مردمی حضور سکو‌های خارجی نگاه کرد و با پیشنهاد درباره بازنگری به پلتفرم‌های فیلتر شده گفت: باید با دیدگاه مردم به این موضوع نگاه کرده و حوزه فناوری و فناوری اطلاعات را با ادبیات مردم همخوان کرد‌. باید به این صورت نگاه کرد که دلیل محدودیت و فیلترینگ چیست؟ در گذشته با پدیده‌هایی مانند ممنوعیت ماهواره و ویدیو مواجه شدیم و معتقدم اگر در آن دوران موفق نشدیم، در مسیر فیلترینگ نیز موفق نخواهیم شد و این موضوع متعلق به دولت خاصی نیست‌. پلتفرمی مانند واتس‌آپ شاید پلتفرم محبوبی نباشد اما زمانی که با شیوه عجیبی بسته می‌شود، مردم حس بدی نسبت به آن پیدا می‌کنند. آیا کشور‌های اطراف ما نیز همین مدلی برخورد می‌کنند؟ آیا واتس‌آپ را تعطیل می‌کنند یا مشکل حل می‌شود؟

او ادامه داد: زمانی که دیسکورد یا پلتفرم‌ها بسته می‌شود، باید دلیل آن را به شکل واضحی به مخاطب توصیح داده شود. معتقدم نه اعمال هیچ گونه محدودیت در فضای مجازی در دنیا اجرا شده است و نه کامل بسته شده‌اند. باید بدانیم که فضایی مانند توییتر به چه علت محدود شده است و شرایط بازنگری برای آن چگونه است. قطعاً باز یا بسته شدن پلتفرم‌ها بدون هیچ قید و شرطی منطقی نیست و باید طرح نویی در این باره در انداخت.

معتقدم که حکمرانی فضای مجازی سیاست‌هایی از اقدامات را در پی داشته باشد که بتواند توسعه فضای مجازی را ایجاد کند اما متأسفانه مخاطب یا مردم در این تعریف دیده نمی‌شوند. در این قالب حکمرانی خود را ترمیم می‌کند و مردم نیز چارچوب آن را احساس می‌کنند حتی اگر دیده نشود. اگر مسأله حکمرانی مشخص شود، می‌توانیم مشکلات دیگری مانند حجاب. یا پورنو‌گرافی را شناسایی و مشخص کنیم.

کاربران ایرانی حق انتخاب دارند

محمد کشوری مدیرعامل‌اندیشکده طیف در ابتدا به سابقه فیلترینگ پرداخت و سپس به حقوق کاربران ایرانی در پلتفرم‌های خارجی اشاره کرد و گفت: فیلترینگ موضوع جدیدی نیست اما از زمان مطرح شدن بحث‌های اجتماعی، این پلتفرم‌ها حساسیت برانگیز شدند.  بعد از سال ۸۸ که شبکه‌های اجتماعی فیلتر شد، بحث سنگینی درباره رفع فیلترینگ شکل گرفته است. این مسأله به داغی روز‌های اول با عمق بیشتری در جامعه در جریان است و معتقدم تبدیل به یکی از موارد فهرست مسائل بغرنج کشور شده است و چه بسا عمق بیشتری پیدا کرده است‌. شبکه‌های اجتماعی به دلیل وجود کاربران تبدیل به یک محل مجازی شده است و بدون کاربر نمی‌توان آن پلتفرم‌ها را بنا کرد. کاربران حق انتخاب دارند و با منطق دست به انتخاب می‌زنند. در مسأله داده کاربران، اینکه اطلاعات کاربران چه می‌شود پررنگ است  اما باید توجه کرد که کاربر از این موضوع اطلاع دارد و بر اساس یک نظام مطلوبیت انتخاب می‌کند.

کشوری با تاکید بر اینکه باید به حقوق کاربر بیشتر توجه کرد گفت: چالش اصلی این است که کاربر تا چه اندازه می‌پذیرد که اطلاعات خود را در اختیار پلتفرم قرار بدهد؟ بیشتر از آنکه به سکوی خارجی توجه کنیم باید به کاربران آن پلتفرم و نظام ارزشی کاربر توجه شود که در حق انتخاب کاربر دخیل است و حکمرانی در فضای مجازی را دچار چالش می‌کند.

او افزود: موضوع اصلی شبکه‌ها و پیام‌رسان‌هایی هستند که تعداد کاربران ایرانی در آنها بالا است و عدد قابل توجهی از آن در حال استفاده هستند و حتی مقامات بسیاری هم از آن استفاده می‌کنند‌. مبارزه با سلطه بیگانگان و مسله اطلاعات کاربران ایرانی از جمله دلایلی است که موجب شده است این پیام‌رسان‌ها فیلتر شوند اما سؤال اینجاست که آیا مردم از این موارد مطلع نیستند؟ اخیراً از کلمه حکمرانی فضای مجازی یا سکو‌های حکمرانی‌پذیر بسیار استفاده می‌شود ومعتقد هستم باید در استفاده از این کلمه مراقب بود. مسائلی که حاکمیت با آن مواجه است ابعاد زیادی دارد اما مسأله ما صرفاً سکو نیست و با موجودات صاحب عقل مواجه هستیم که از این سکو‌ها استفاده می‌کنند.