دنیای دیجیتال گسترده توجه ما را بلعیده است

به گزارش پیوست، آذرخش مکری در این برنامه که به همت «دیجی کالا» برگزار شد، گفت: هر بی‌توجهی‌ای الزاما ADHD نیست و ادامه داد: مغز ما سیستمی ندارد که به آن دستور دهی به این فکر کن و به این فکر نکن. ذهن ما لنز تله نیست که زوم این و زوم اوت داشته باشد؛ در نتیجه کنترل کردن ذهن یکی از ابر شاخص‌های مهم در سلامتی است که توسط روانپزشکان تایید شده است. طبق گفته این روان‌پزشک، آدم‌های موفق کنترل ذهن بیشتری دارند؛ مشغله دارند اما نمی‌گذارند این افکار شلوغ، مزاحم کارشان شود. این ویژگی تماماً ذاتی نیست و انسان‌ها می‌توانند در طول زندگی خود آن را کسب کنند. طبق گفته او، اگر توانستید فکر خود را کنترل کنید همه شاخص‌های سلامت در شما بهبود پیدا می‌کنند و حتی روی هوش شما هم تأثیر خود را می‌گذارد. مطابق تحقیقات انجم شده، افرادی که از IQ بیشتری برخوردار اند، کنترل ذهن بیشتری هم دارند.

آذرخش مکری در ادامه این پنل به ظرفیت شناختی حافظه در انسان‌ها اشاره کرد و گفت: «دنیای دیجیتال گستره توجه ما را بلعیده است. دشمنان شما امروز برای گستره توجه‌تان بیشتر از پول شما کیسه دوخته‌اند. توجه کنید که همه‌ی حواس‌پرتی‌ها ADHD نیستند. ADHD فقط یکی از خرابی‌های این سیستم است.» او افزود: ما در یک وضعیت بی‌تمرکزی یا «هایپر فوکوس» زندگی می‌کنیم که ذهن فقط روی یک چیز زوم می‌کند و به گمان‌مان، همه چیز در یک حوزه است. این وضعیت هم یک دید تونلی ایجاد می‌کند و تصور می‌کنیم اسپات‌لایتی وجود دارد و همه حواس‌ها روی ما یا روی خبری مربوط به ماست. تحقیقات نشان می‌دهند قرار گرفتن در این شرایط، باعث افت کارآیی در انسان می‌شود. به گفته مکری، عصر دیجیتال این دو پدیده را به طرز وحشتناکی تشدید کرده است. شبکه‌های اجتماعی اصلا برای تشدید همین اسپات‌لایت‌ها طراحی شده‌اند. او تأکید کرد خودکشی بیشتر از آن‌که با افسردگی مرتبط باشد با دید تونلی ما در ارتباط است. هرچقدر خود را از این دید تونلی و قرار گرفتن در اسپات‌لایت‌ها دور نگه داریم، عملکرد بهتری خواهیم داشت. کنترل این وضعیت باید هرچه بیشتر در دست خودمان قرار گیرد.

آذرخش مکری ادامه داد: «الان دو امر به ظاهر متناقض داریم: توجه به اطراف و تمرکز. چگونه باید بین این تعادل برقرار کنیم؟» او با اشاره به پیشینه این موضوع در بیولوژیکی انسان و حیوان گفت: «جست‌وجوگری و بهره‌داری، راه‌حلی برای این چالش است. درست مثل حیوانات که می‌گردند و حواس خودشان را به نقاط مختلفی معطوف می‌کنند و سپس یک نقطه را عمیق می‌کاوند. هرچه بیشتر بین این جست‌وجوگری و بهره‌داری نوسان کنید، توانایی ذهنی بالاتری دارید.»

مکری همچنین طراحی هوشمند اعتیادآوری برای شبکه‌های اجتماعی را توضیح داد و گفت: «یکی از الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی، هدف‌گذاری‌هاست. مثلا رسیدن به ۱۰k فالوور یک هدف‌گذاری است و بررسی‌ها نشان می‌دهد افراد برای این هدف‌ها می‌دوند. شما به ۱۰k می‌رسید و می‌بینید هدف بعدی ۵۰k است و دوباره برای آن می‌دوید. ساختار همستر هم اینگونه طراحی شده است اما این تله‌ای بیش نیست. شبکه‌های اجتماعی برای اعتیادآوری اینگونه برنامه‌ریزی شده‌اند که ۱۰۰ درصد محتوای مورد علاقه شما را نشان نمی‌دهند. کاربر را به آن هدف نزدیک می‌کنند ولی دقیقا به آن نمی‌رسانند. شما برای همان اندک فاصله دوباره تلاش می‌کنید و این ساختار، یک ساختار اعتیادآور در قمار و بازی‌هاست که در این شبکه‌ها هم شاهدش هستیم.» او ادامه داد: در ساختارهای معتادکننده، آنهایی بیشتر گرفتار می‌شوند که نزدیک بوده است موفق شوند. بازی‌های آنلاین هم دقیقاً به همین دلیل خطرناک‌اند؛ چون شما در یک قدمی بردن، می‌بازید و دوباره از نو تلاش برای برنده شدن را آغاز می‌کنید.

این روانپزشک در ادامه سخنان خود، قطبی‌سازی اجتماعی را یکی دیگر از آثار شبکه‌های اجتماعی در دنیای دیجیتال خواند و گفت: «شبکه‌های اجتماعی حتی اگر این طراحی هوشمند را هم نمی‌داشت، با ایجاد یک محیط تک‌صدایی، خود به خود قطبی‌سازی را انجام می‌داد. این شبکه‌ها ضریب‌دهنده‌های اجتماعی‌اند و چیزی را که می‌خواهید بیشتر به شما نشان می‌دهند. این موضوع نشان داده چطور مثلا در آمریکا، نظرات راجع به اقلیت‌ها رادیکال‌تر شده است یا دموکرات‌ها، دموکرات‌تر شده‌اند. این سیستم‌ها شما را به دو منتهاالیه قطبی می‌کشانند. 

او اضافه کرد: «شبکه‌ اجتماعی همچنین به لایه‌بندی‌های هوشی هم دامن می‌زنند. شما کم‌کم صفحات افرادی را که هوش‌شان به شما نزدیک‌تر است دنبال می‌کنید و حرف‌ها و رفتارهای افراد لایه‌‌های دیگر را متوجه نمی‌شوید. در نتیجه طبقه‌بندی انسان‌ها با این قطبی‌سازی اتفاق می‌افتد و افراد بر اساس ضریب هوشی‌شان در لایه‌های مختلف جامعه رسوب می‌کنند. در این شرایط کم‌کم جامعه به سمتی می‌رود که هر لایه، سیاست‌مدار خودش را می‌خواهد. شبکه‌های اجتماعی در جهان دیجیتال، این رسوب‌دهی را سرعت می‌بخشند و شکاف‌ها را بیشتر می‌کنند. بنابراین تحرکات اجتماعی هم سخت‌تر می‌شود.»

چه باید کرد؟

آذرخش مکری در پایان راهکارهایی برای تعدیل این وضعیت پیشنهاد کرد که افزایش ارتباطات رودرو و فیزیکی، استفاده محدودتر از شبکه‌های اجتماعی به دلیل خاصیت ضریب‌دهندگی اجتماعی آنها و پیدا کردن افرادی از لایه‌های دیگر و معاشرت با آنها از این دست راهکارها بود. او همچنین یادآور شد که انقلاب‌، جنگ‌ها و شرایط ویژه‌ای مانند همه‌گیری‌ها، خودبه‌خود این لایه‌بندی‌ها را به‌هم می‌زنند و ابراز امیدواری کرد که هیچ‌گاه این اتفاق رخ ندهد.