وزیر ارتباطات در گفت‌وگو با پیوست: برای هیچ پلتفرم خارجی‌ای محدودیت ایجاد نکرده‌ایم

تقریباً هفت ماه از حضور شما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گذرد، مهم‌ترین فرصت و چالش‌هایی که در دوره حضورتان در وزارتخانه برایتان پیش آمده چه بوده؟

یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که قادر است مشکلات کشور را به صورت جهشی رفع کند حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. به‌‌ عنوان مثال می‌توان به قانون استعلامات آنلاین و صدور مجوزها به‌ صورت آنلاین اشاره کرد که سال گذشته به تصویب رسید. طبق این قانون، علاوه بر اینکه امکان صدور مجوزهای کسب‌وکارها به صورت آنلاین وجود دارد، گرفتن استعلام‌ها نیز به صورت آنلاین امکان‌پذیر است. همین روند علاوه بر اینکه موجب سهولت در انجام کارها می‌شود، امضاهای طلایی را نیز از بین خواهد برد. هرچند هنوز این قانون به طور کامل اجرایی نشده، اما در این مدت کوتاه تاثیر خودش را نشان داده است.

اما یکی از چالش‌های جدی که این مدت پیش رویمان بوده توسعه‌نیافتگی متوازن اینترنت یا ارتباطات ثابت و همراه است. دلیل آن نیز عدم سرمایه‌گذاری در این حوزه است. آمارهای جهانی نشان می‌دهد ما در بخش ارتباطات ثابت جزو کشورهای انتهای لیست هستیم و همین باعث شده فشار روی ارتباطات همراه بیشتر شود و برخلاف کشورهای دیگر که بیشتر فشارشان روی ارتباطات از طریق شبکه ثابت است، در کشور ما بیشتر فشار روی ارتباطات همراه و شبکه موبایل است. به دلیل توسعه‌نیافتگی حوزه ارتباطات ثابت، کیفیت ارتباطات همراه و اینترنت همراه نیز به تدریج دچار مشکل می‌شود. برای توسعه اینترنت ثابت ما یک برنامه میان‌مدت و بلندمدت پیش‌بینی کرده‌ایم و تمامی ظرفیت‌های دولت را برای رفع این مشکل پای کار می‌آوریم و امیدواریم ظرف سه سال و نیم آینده، ۲۰ میلیون پوشش اینترنت ثابت مبتنی بر فیبرنوری ایجاد کنیم که مردم نه تنها از سرعت‌های چند ۱۰ مگی برخوردار باشند بلکه سرعت‌های چند صد مگابیتی را تجربه کنند. مردم ما شایسته سرعت‌های این‌چنینی هستند و باید برای آنها این سرعت‌ها فراهم شود.

در این سه سال و نیم باقی‌مانده تا پایان دولت سیزدهم که شما به آن اشاره می‌کنید، برای توسعه اینترنت ثابت سرمایه‌گذاری گسترده‌ای و قابل توجه نیاز است، آیا امکان سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط اقتصادی کشور وجود دارد؟

پارامترهای زیادی در این حوزه موثر است که یکی از آنها سرمایه‌گذاری است. یکی دیگر ایجاد احساس نیاز در مردم به اینترنت ثابت است. ما الآن بالای یک میلیون پورت فیبرنوری داریم که مردم کمتر از ۳۰ درصد آن را استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذار در صورت استفاده مردم از این امکانات و با تضمین برگشت سرمایه‌اش حاضر به سرمایه‌گذاری در این حوزه است. ما باید انگیزه استفاده از اینترنت ثابت را افزایش دهیم و مردم را به آن سمت هدایت کنیم. در بسیاری از کشورها علاوه بر اینکه با تعرفه مردم را به سمت استفاده از اینترنت ثابت هدایت می‌کنند، با کارهای فرهنگی مردم را به این سمت هدایت می‌کنند.

ضمن آنکه ما به موضوع سرمایه‌گذاری هم توجه کرده‌ایم و طبق مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات که به زودی در دولت تصویب می‌شود، سه درصد حق‌السهم دولت از درآمد FCPهایی به عنوان اپراتورهای اینترنت ثابت که در توسعه فیبرنوری برنامه‌ریزی و FTTH راه‌اندازی کنند، گرفته نمی‌شود. حتی مصوبه CNSP (پروانه همگرای شبکه ثابت و همراه) را نیز اصلاح کرده‌ایم و پنج درصد از حق‌السهم ۲۸ درصدی دولت از اپراتورهای تلفن همراه برای رساندن فیبرنوری به منازل و راه‌اندازی پورت‌های FTTx هزینه خواهد شد. این مدل تصمیم‌گیری نشان می‌دهد حتی دولت برای توسعه اینترنت ثابت فقط امید به بخش خصوصی ندارد بلکه دست در جیب خودش نیز کرده است تا هم اهرم سرمایه‌گذاری در این حوزه شود و هم بخش خصوصی را تشویق به سرمایه‌گذاری کند. از طرف دیگر در قانون بودجه ۱۴۰۱ نیز همه دستگاه‌ها مکلف شده‌اند زیرساخت‌هایشان را طبق تعرفه‌ای که کمیسیون تنظیم مقررات تصویب می‌کند با اپراتورهای بخش ثابت و همراه به اشتراک بگذارند؛ یعنی اگر وزارت نیرو یا شهرداری‌ها ظرفیتی دارند طبق این قانون با اعلام وزارت ارتباطات باید آن را در اختیار توسعه ارتباطات ثابت قرار دهند. همه اینها اتفاقات خوبی است که در این مدت افتاده است. هم‌اکنون زیرساخت‌های لازم برای توسعه ارتباط ثابت فراهم شده و یک عزم ملی می‌خواهد تا همه پای کار بیایند تا از این ظرفیت‌ها استفاده شود.

شرکت مخابرات در این موضوع نقش مهم و تاثیرگذاری دارد با توجه به وضعیت مخابرات، برنامه توسعه اینترنت ثابت چگونه محقق خواهد شد؟

مخابرات در این حوزه نقش بسیار مهمی دارد و یک سرمایه ملی است. اما اگر مخابرات در یک دهه گذشته نقش خود را به خوبی ایفا می‌کرد، اکنون وضع بهتری داشتیم. البته این شرکت با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم کرده و دولت تعهدات زیادی برای این شرکت ایجاد ه شده است که آخرین نمونه آن، تبدیل وضعیت ایثارگران یا موضوع کارگزاران مخابرات روستایی است هرچند طبق اصل ۴۴ دولت باید مابه‌ازای این تعهدات را تامین می‌کرد. ما مشکلات مخابرات را می‌دانیم اما به نظرمان با تمامی این مشکلات، مخابرات می‌توانست بهتر عمل کند. گذشته‌ها را نمی‌توان برگرداند بلکه باید از گذشته برای آینده درس گرفت. ما در حال تعامل با مخابرات هستیم و در کنار مخابرات هستیم تا مشکلاتش برطرف شود.

در دو هفته گذشته از محل منابع وزارتخانه برای رفع مقطعی مشکل تامین لینک‌های زیرساخت مخابرات تجهیزات اختصاص دادیم و بر اساس بند «ی» تبصره ۶ قانون بودجه ۱۴۰۰ نیز هزار میلیارد تومان به مخابرات کمک خواهیم کرد تا صرف توسعه زیرساخت کند و در سال ۱۴۰۱ نیز این کمک ادامه خواهد داشت؛ اما مخابرات هم باید رویه‌های خود را تغییر دهد تا تمامی این کمک‌ها صرف توسعه زیرساخت شود نه اینکه برای امور جاری هزینه شود. از نظر ما مخابرات می‌تواند بازیگر مهمی باشد اما بارها گفته‌ام چه مخابرات پای کار بیاید- که حتماً خواهد آمد- چه نیاید این اتفاق حتماً باید بیفتد و پورت فیبرنوری برای همه مردم در دسترس باشد.

مردم حس می‌کنند استفاده از فیبرنوری گران است؛ اما در مقابل، شرکت‌ها مدعی هستند که تعرفه‌هایش کم است. باتوجه به برنامه توسعه‌ای که بر آن تاکید می‌کنید این تضاد را چگونه می‌خواهید رفع کنید؟

در کشورهای پیشرفته، هزینه ارتباطات ثابت از هزینه ارتباطات همراه پایین‌تر است. ما باید کاری کنیم که مردم استفاده از اینترنت ثابت برایشان به‌صرفه‌تر از اینترنت همراه باشد. این نیازمند تغییراتی در تعرفه‌گذاری و مدل اقتصادی است. ما در تلاش هستیم هزینه‌های سمت مردم را کاهش دهیم. اپراتورهای فعال در این حوزه- چه مخابرات چه سایر اپراتورها- باید بسته‌ای از خدمات پهنای باند و مودم را باندل کنند و با یک قرارداد سه‌ساله در اختیار مردم قرار دهند. بخشی از تسهیلاتی که در اختیار FCPها قرار می‌گیرد در همین بخش هزینه شود تا مردم هزینه تجهیزات را به صورت یکباره پرداخت نکنند بلکه به صورت اقساطی بپردازند که این روند در نهایت به نفع مردم خواهد بود.

یکی از چالش‌های این حوزه، تعرفه‌های سرویس‌های ارتباطاتی است که اپراتورها مدعی هستند ثابت ماندن تعرفه‌ها آنها را به مرز ورشکستگی رسانده است. آیا برنامه‌ای برای تغییر این وضعیت دارید؟

یک کمیته ویژه را مامور بررسی این موضوع کردم و چند پیشنهاد برای ۱۴۰۱ تهیه کرده‌ایم که ان‌شاءالله از اواسط فروردین آنها را اعلام و اعمال خواهیم کرد. اما دو مساله وجود دارد. یکی اینکه همه مشکلات را نباید به تعرفه‌ گره زد. در خیلی از اپراتورها هزینه تمام‌شده بالاست و باید خودشان بهره‌وری را بالا ببرند و هزینه تمام‌شده را کم کنند. از سرمایه‌گذاری در حوزه‌های غیرضروری خودداری کنند و درآمدشان را در شبکه هزینه و سرویس‌هایی که مورد نیاز مردم است ارایه کنند.

نکته دوم این است که اگر افزایشی هم داشته باشیم نباید به گونه‌ای باشد که فشار زیادی به مردم وارد شود. به دنبال مدلی هستیم که حداقل نیاز مردم به ترافیک را با یک تعرفه نسبتاً ارزان‌قیمت و در حد رایگان تامین کنیم- قولی که آقای رئیس‌جمهور هم در ایام انتخابات دادند- و بقیه نیازی که مردم دارند را با تعرفه واقعی تامین کنیم. اما معتقدیم اگر تعرفه‌ها اصلاح نشود، ممکن است کیفیت شبکه دچار مشکلات جدی شود و توسعه اتفاق نیفتد.

در این مدل تعرفه‌گذاری، تفاوت معناداری میان تعرفه‌های دیتای تلفن همراه و ثابت به وجود خواهد آمد؟

آهسته آهسته این تمایز باید ایجاد نمی‌شود یک‌دفعه این کار را کرد. من با تغییرات یکباره و رادیکال خیلی موافق نیستم. باید کم‌کم این فرهنگ را ایجاد کرد. چون هنوز اینترنت ثابتی وجود ندارد که مردم بخواهند از آن استفاده کنند. این اینترنت ثابتی که ۱۰ میلیون مشترک الآن از آن استفاده می‌کنند- با میانگین سرعت ۱۰ مگابیت بر ثانیه- عملاً یعنی کشور ۱۴۱ در بعضی از رتبه‌بندی‌های جهانی هستیم. هر وقت اینترنت ثابت مناسب ایجاد شد آن وقت مردم این تفاوت تعرفه‌ها را احساس خواهند کرد.

در لایحه بودجه ۱۴۰۰ که مراحل تصویب و نهایی شدن را می‌گذراند، بودجه قابل توجهی برای توسعه شبکه ملی اطلاعات دیده شده، برای هزینه این بودجه چه برنامه‌هایی دارید؟

شورای عالی فضای مجازی درباره شبکه ملی اطلاعات مصوبه‌ای داشته و طرح کلان معماری شبکه در شهریور ۹۹ به تصویب رسیده است. در آن طرح ۶۰ جزء مشخص شده. ۳۰ جزء زیرساختی و ۳۰ جزء خدماتی و ۵۳ تکلیف برای دستگاه‌ها مشخص شده است. تلاش‌مان این است که تکالیفی را که موعد آنها ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ است به سرعت انجام بدهیم.

اگر بخواهم خیلی خلاصه بگویم، شبکه ملی اطلاعات دو بال اصلی دارد؛ البته الزامات زیادی مثل امنیت و استقلال و غیره دارد، اما دو بال اصلی دارد که یکی از آنها شبکه است که در همه جای کشور یک شبکه پرسرعت داشته باشیم. در حال طراحی این شبکه هستیم. یک بخش از لایه دسترسی‌اش همین پروژه FTTx است که دنبال می‌کنیم.

یک بخش دیگر توسعه ظرفیت اپراتورهای همراه است که فرکانس ۲۳۰۰ واگذار شده و سال آینده باید حداکثر استفاده از آن بشود و فرکانس‌های جدیدی را هم سال آینده واگذار خواهیم کرد. در لایه انتقال به مخابرات کمک می‌کنیم که داخل شهرها و استان‌ها بتواند شبکه‌اش را توسعه بدهد. در لایه زیرساخت هم قرارداد افزایش ۷۰ درصدی ظرفیت زیرساخت را در هفته اول اسفند رونمایی کردیم. برای اولین بار است که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران این ظرفیت با ۱۰۰ درصد توان بومی ایجاد می‌شود. زمانی که من این موضوع را گفتم، عده‌ای در فضای مجازی گفتند مگر چنین چیزی می‌شود؟ این دوستان از ظرفیت‌ها بی‌خبر هستند. غافل هستند. ما الآن در تولید خیلی از تجهیزات خودکفا شده‌ایم. از تجهیزات انتهایی مثل مودم و آنتن و دکل بگیرید تا لینک‌های پرظرفیت و غیره… اینها باید گفته شود. یکی از ویروس‌هایی که بدتر از کروناست ویروس خودناباوری است. باید مردم را نسبت به ظرفیت‌هایی که وجود دارد آگاه کرد.

شما به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خودتان را متولی زیرساخت می‌دانید یا محتوا؟

ما متولی محتوا نیستیم. ما زیرساخت را برای دستگاه‌های فرهنگی فراهم می‌کنیم؛ اما حتماً باید در برنامه‌ریزی‌هایی که انجام می‌شود یک نگاه یکپارچه حاکم باشد. گاهی تصمیم‌هایی که در بخش زیرساخت گرفته می‌شوند می‌توانند به شدت حوزه محتوا را متاثر کنند. در نظام چهار سطحی‌ که ما برای تنظیم‌گری فضای مجازی پیشنهاد کردیم و در نسخه آخر طرح معروف [طرح صیانت] گنجانده شد برای همین بود که یکپارچگی در تنظیم‌گری فضای مجازی اتفاق بیفتد.

بحث این بود که برای ۱۴۰۱ برنامه چیست. ما کارگروه‌های مختلفی را تشکیل داده‌ایم. یک شورای راهبری شبکه ملی اطلاعات داریم که هر دوشنبه صبح، سه ساعت جلسه داریم. فکر می‌کنم نزدیک ۲۰ جلسه تشکیل شده باشد. همه معاونت‌های وزارت ارتباطات درگیر شده‌اند. پروژه‌های مختلف، منشور پروژه، شکست پروژه برایشان تعریف شده و ما الآن دقیقاً می‌دانیم هر هفته برای شبکه ملی اطلاعات چه اتفاقی خواهد افتاد.

بودجه‌ای که برای این شبکه مصوب شده چطور تخصیص پیدا می‌کند؟

اجازه بدهید تا فراموش نشده درباره بخش دیگر شبکه ملی هم بگویم. بال دوم، خدمات است که باید انواع خدمات پرسرعت برای مردم روی این شبکه شکل بگیرد. از دولت الکترونیکی گرفته تا شبکه‌های اجتماعی و خدمات پایه. بخشی از اینها بر عهده وزارت ارتباطات است و بخشی دیگر حتماً باید با استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی انجام شود. الآن این افزایش ظرفیت در لایه زیرساخت حتماً جزو کارهایی است که باید وزارت ارتباطات انجام دهد البته با استفاده از بخش خصوصی و برایش مزایده برگزار می‌کنیم که به شکل قرارداد کارفرما-پیمانکاری انجام می‌شود. بخشی از کار به صورت PPP است. بخشی توسط خود اپراتورها به صورت مستقیم هزینه خواهد شد. در قانون بودجه مصوب شده است که افزایش ۲ درصدی حق‌السهم دولت از درآمد اپراتورها با نظارت وزارت ارتباطات توسط خود اپراتورها برای توسعه شبکه ملی اطلاعات هزینه شود. مثل مدل USO.

در مورد بحث توسعه خدمات هم باز ما در عین حال که پنجره ملی خدمات را خواهیم داشت، اما در کنارش این خدمات را به شکل API‌ در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهیم که بتوانند سرویس‌های ارزش افزوده روی اینها به مردم ارائه بدهند. برای همه اینها مدل درآورده‌ایم.

ما ظرفیتی را در سازمان فناوری اطلاعات داریم که می‌توانیم شرکت‌های جدیدی را با مشارکت بخش خصوصی ایجاد کنیم. همه این مدل‌ها را دوستان بررسی کرده‌اند تا بتوانیم از این فرصتی که برای بخش ICT به وجود آمده استفاده کنیم. این را باید به عنوان یک فرصت دید که منابع جدید دارد تزریق می‌شود و دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به ICT دارد و زیرساخت‌ها را فراهم می‌کند که باید همه دست به دست هم بدهیم تا از توجهی که به این حوزه شده است به بهترین شکل استفاده شود.

با وجود همه این برنامه‌ها و تلاش‌ها، کاربران از وضعیت اینترنت گلایه دارند و گفته می‌شود از زمانی که دولت سیزدهم کار خود را آغاز کرده، وضعیت اینترنت بدتر شده و حتی گفته می‌شود پهنای باند بعضی از پلتفرم‌های خارجی مانند اینستاگرام به صورت عمدی کم شده است.

ما هیچ مشکلی برای تامین پهنای باند بین‌الملل نداریم و در این مدت هم متناسب با نیازی که بوده، افزایش پیدا کرده و هیچ محدودیتی برای هیچ پلتفرمی ایجاد نکرده‌ایم. البته باید تلاش کنیم تا پلتفرم‌های بومی را تقویت کنیم اما تا زمانی که نیاز مردم از طریق پلتفرم‌های خارجی برطرف می‌شود ما نمی‌توانیم محدودیتی ایجاد کنیم.

یکی از مراجع برای تست سرعت، سایت Speed Test است. البته داده‌های دقیقی نیست اما چون همه کشورها را بررسی می‌کند می‌توان از طریق آن، ترندها را رصد کرد. [زارع پور در این لحظه سایت اسپید تست را نشان می‌دهد و اعداد را از روی آن می‌خواند] در زمانی که من وزارتخانه را تحویل گرفتم- آگوست ۲۰۲۱- متوسط سرعت در ارتباطات همراه ۲۱.۸ مگابیت بر ثانیه بوده و در پایان ژانویه ۲۰۲۲ به ۲۳.۱ مگابیت بر ثانیه رسیده که نشان می‌دهد روند افزایشی بوده. رتبه ایران در یک سال گذشته از ۷۹ به ۷۰ رسیده است. این یعنی بهترین رتبه متعلق به دولت سیزدهم بوده؛ اما اینکه نمودار گاهی بالا و پایین شده، برای همه کشورها اتفاق می‌افتد. الآن می‌بینید که رتبه استرالیا کاهش یافته؛ اما هیچ‌کس نمی‌آید بگوید استرالیا دارد صیانت می‌کند.

پس چرا کاربران ناراضی هستند؟

در ارتباطات همراه، با میانگین جهانی که ۲۹.۶ مگابیت بر ثانیه است، خیلی فاصله نداریم. البته ما این تجربه را در کشور نداریم و داده‌های واقعی کمتر از این ارقامی هستند که ثبت شده. آیا این سرعت مناسب است؟ بنده به عنوان وزیر ارتباطات می‌گویم نه این شایسته مردم نیست. اما  الآن درباره برچسبی که دارد زده می‌شود صحبت می‌کنیم. در آینده حتماً باید این نمودار به صورت تصاعدی بالا برود.

حتی در ارتباطات ثابت هم اگر نگاه کنید، آن زمان [که من به وزارت ارتباطات آمدم] متوسط سرعت ۹.۲ مگابیت بر ثانیه بوده و الآن به ۱۰.۴ مگابیت بر ثانیه رسیده که یعنی رشد داشته. آیا این سرعت مناسب است؟ خیر. میانگین جهانی حدود ۶۰ مگابیت بر ثانیه است. حتماً این سرعت شایسته مردم نیست و حتماً باید به چند صد مگ و حتی گیگ برسد. ما در سندی که در کمیسیون تنظیم مقررات برای حمایت از ارتباطات ثابت تصویب کرده‌ایم گفته‌ایم که هر اپراتوری که می‌آید و تضمین می‌دهد، حتماً باید ۲۰ درصد از سرعتی که فراهم می‌کند بالای یک گیگ باشد. ۵۰ درصد بالای ۱۰۰ مگ باشد. اینها، نگاه و چشم‌انداز ماست. کسی که دنبال سرعت چند صد مگی است هیچ وقت نمی‌آید اختلال و محدودیت ایجاد کند.

اما بحث ترافیک داخلی و حمایت از پلتفرم‌های داخلی بحث دیگری است و ما به عنوان وزارت ارتباطات مکلف هستیم نیاز مردم را برطرف کنیم. مخصوصاً زمانی که زیست اصلی مردم در فضای مجازی است، ما نمی‌توانیم محدودیت ایجاد کنیم.

وقتی صحبت از کندی و تندی می‌شود باید منصفانه قضاوت کرد. این دو ماهی که یک مقدار کاهش سرعت داشتیم دلیلش همین مشکل کهنه‌ای است که در شبکه وجود دارد. ۷۰ درصد نیاز زیرساخت‌های ارتباطی شبکه موبایل را شبکه ثابت تامین می‌کند چون شبکه انتقال مال شرکت مخابرات ایران است. شبکه انتقال مخابرات در استان‌ها فرسوده است، لینک‌هایش اشباع شده و شبکه تلفن همراه هم به آستانه اشباع رسیده و هرگونه افزایشی- چون طبیعی است که نیاز مردم هر ماه هفت هشت درصد افزایش پیدا می‌کند- متناسب با شبکه نیست و شبکه در حالتی است که با کوچک‌ترین افزایشی مشکل جدی پیدا می‌کند. این هیچ ربطی به پهنای باند بین‌الملل ندارد و اینها همه مشکلات داخلی هستند.

ما به صورت کوتاه‌مدت اقداماتی را انجام داده‌ایم اما تا زمانی که مشکل به صورت ریشه‌ای حل نشود همچنان با این مشکل دست‌وپنجه نرم خواهیم کرد.

برنامه وزارتخانه برای 5G چیست؟ چون در دولت قبل اقداماتی انجام شد اما به مرحله صدور پروانه نرسید.

الآن چند سایت در نقاط مختلف کشور راه افتاده که نشان دهد سرعت چقدر است؛ اما توسعه 5G نیازمند سرمایه‌گذاری ویژه است و فرکانس‌های ویژه‌ای می‌خواهد که بخشی در اختیار ماست و بخشی نیست. اما اگر این طرح FTTx اجرایی شود، مقدمه و زمینه‌ای برای 5G خواهد بود. چون اگر BTS نسل ۵ هم راه‌اندازی کنیم اما انتقال از طریق فیبر انجام نشود، به درد نمی‌خورد. یعنی پروژه FTTx قطعاً زیرساخت را برای توسعه 5G فراهم خواهد کرد.

منظورتان از آن فرکانس‌هایی که گفتید در اختیار شما نیست، همان فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ است که دست صداوسیماست؟ برنامه‌ای برای گرفتن این فرکانس‌ها دارید؟

بله. در تلاش هستیم. فضای ما و صداوسیما فضای تعامل است. من در مراسم افتتاحیه شبکه سیگنال‌رسانی صداوسیما گفتم که Broadband (پهن‌باند) به کمک broadcast (پخش صوت و تصویر) آمد و مشکل وابستگی صداوسیما به ماهواره را حل کردیم که کار بزرگی بود و البته زحمت ۱۰ ساله بود که نتیجه داد. روزی هم انتظار داریم صداوسیما ظرفیت‌هایش را پای کار بیاورد که مشکلات شبکه دیتای کشور را حل کند. با این سازمان در تعامل هستیم و خوش‌بینیم که اتفاقات خوبی بیفتد. باید ببینیم مشکل صداوسیما چیست. دوستان می‌گویند این فرکانس‌ها را نیاز دارند، اگر ما بتوانیم آن نیاز را با توسعه شبکه فیبرنوری در کشور حل کنیم، یعنی فیبر به خانه‌ها برود و صداوسیما روی این شبکه سرویس بدهد، بخشی از نیاز حل می‌شود و خیلی خوش‌بین هستیم.