توکن غیرمثلی، دارایی غیرهمتا یا NFT چیست و چه کاربردی دارد؟

توکن غیرمثلی یا دارایی غیرهمتا در زمینه‌های زیادی از جمله هنر، اقلام کلکسیونی دیجیتال، موسیقی و دارایی‌های داخل بازی‌های ویدیویی استفاده می‌شوند. NFTها یکی از بخش‌های در حال رشد صنعت کریپتو هستند. در این متن سعی داریم به تعریف، نحوه عملکرد و نحوه استفاده از آنها بپردازیم.

دارایی غیرهمتا چیست؟

توکن غیرمثلی یا دارایی غیرهمتا (Non-fungible tokens) دارایی‌های دیجیتالی هستند که اطلاعاتی را برای شناسایی یک دارایی در خود جای داده‌اند. این اطلاعات شناسایی در قرارداد‌های هوشمند ثبت می‌شوند.

همین اطلاعات است که ماهیت منحصر به فرد هر NFT را تشکیل می‌دهد و نمی‌توان این توکن‌ها را مستقیما با یک توکن دیگر جایگزین کرد. هیچ‌کدام از NFTها یکسان نیستند و درنتیجه نمی‌توان یک NFT مشابه را به جای دیگری جا زد. در مقابل اوراق بانکی را می‌توان به سادگی به جای یکدیگر استفاده کرد؛ مثلا اگر یک چک یا اسکناس دقیقا ارزشی یکسان با دیگری داشته باشد، هیچ تمایزی بین آنها وجود ندارد.

بیت‌کوین یک توکن مثلی است. مثلا شما می‌توانید یک بیت‌کوین برای کسی ارسال کنید و او یک بیت‌کوین از کیف پول خودش برایتان ارسال کند. در این شرایط تفاوتی در دارایی‌های شما ایجاد نشده است. تمام بیت‌کوین‌ها مثل هم یکسان هستند. از سویی شما می‌توانید بیت‌کوین را به واحد‌های کوچکتر یا همان ساتوشی تقسیم کنید.

اما توکن غیرمثلی معمولا قابل تقسیم نیستند. درست همانطور که شما نمی‌توانید بخشی از یک بلیط کنسرت را برای کسی ارسال کنید و تنها بلیط کامل است که ارزش دارد. با این حال در چند ماه اخیر سرمایه‌گذاران در زمینه NFTهای کسری یا پاره پاره را هم آزمایش کرده‌اند. این تعریف یا کارکرد یک حوزه خاکستری قانونی است و ممکن است به عنوان سهام و اوراق بهادار قانون‌گذاری شود.

کلکسیون بچه گربه‌های کریپتو یا CryptoKitties یکی از اولین توکن‌های غیرمثلی است. هر بچه گربه دیجیتالی در بلاک‌چین منحصر به فرد است؛ اگر شما یک بچه گربه کریپتو برای کسی ارسال کنید و یک بچه گربه از دیگری دریافت کنید، آنچه دریافت کردید با آنچه ارسال کردید کاملا متفاوت است. اصلا معنا و مفهوم بازی براساس جمع‌آوری بچه گربه‌های دیجیتالی بنا شده است.

اطلاعات منحصر به فرد یک دارایی غیرهمتا از جمله گربه‌های کریپتو در قرارداد هوشمند آن ذخیره شده و روی بلاک‌چین توکن ثبت می‌شود. گربه‌های کریپتو در ابتدا به عنوان یک توکن ERC-721 (استاندارد اتریوم برای توکن‌های غیرهمتا ERC-721 است) در بلاک‌چین اتریوم ارائه شدند اما پس از آن به بلاک‌چین خاص خود یعنی Flow منتقل شده‌اند.

ویژگی خاص NFTها چیست؟

توکن‌های غیرمثلی یا دارایی‌های غیرهمتا صفت‌های منحصر به فردی دارند؛ آنها معمولا نماینده یک دارایی خاص هستند. این توکن‌ها را می‌تواند برای اثبات مالکیت اقلام دیجیتالی مثل از لباس‌های یک شخصیت در بازی تا مالکیت دارایی‌های فیزیکی استفاده کرد.

بقیه توکن‌ها مثلی هستند و مانند سکه یا اوراق بانکی عمل می‌کنند. توکن‌های مثلی مشابه یکدیگر هستند و اوصاف و ارزش یکسانی دارند.

توکن غیرمثلی یا دارایی غیرهمتا چطور استفاده می‌شود؟

در کنار کلکسیون‌هایی دیجیتالی مثل CryptoKitties، توکن‌های غیرهمتا را می‌توان برای دیگر دارایی‌های دیجیتالی هم استفاده کرد؛ دارایی‌های دیجیتالی که باید برای اثبات ارزش از یکدیگر تفکیک شوند یا نادر بودن آنها اثبات شود. این توکن‌ها می‌توانند هرچیزی از یک قطعه زمین تا اثر هنری یا حتی مجوز مالکیت چیزی را نمایندگی کنند.

این توکن‌های غیرهمتا در بازارهای NFT به فروش می‌رسند. با اینکه بازارهای بزرگی مثل Open Sea و Rarible از بازیگران بزرگ و مسلط این حوزه هستند، به تازگی صرافی‌های بزرگ رمزارز هم وارد این حوزه شده‌اند. در ژوئن 2021، صرافی رمزارز بایننس بازار NFT خود را راه‌اندازی کرد و کوین‌بیس، رقیب این صرافی هم در ماه اکتبر از برنامه‌های خود برای یک بازار NFT خبر داد و در همان 48 ساعت اول 1.4 میلیون نفر در صف انتظار آن ثبت نام کردند.

NFTها چطور کار می‌کنند؟

توکن‌هایی مثل بیت‌کوین و توکن‌های ERC-20 مبتنی بر اتریوم ماهیت مثلی دارند. استاندارد اتریوم برای توکن‌های غیرهمتا ERC-721 است.

دارایی غیرهمتا را می‌توان در بلاک‌چین‌های مجهز به قرارداد هوشمند که از ابزارهای دارایی غیرهمتا پشتیبانی می‌کنند هم ایجاد کرد. با اینکه اتریوم اولین و معروف‌ترین بلاک‌چین برای NFTها بود اما این اکوسیستم در حال رشد است و بلاک‌چین‌هایی سولانا، NEO، Tezos، EOS، Flow، Secret Network و TRON در حال حاضر از توکن‌های غیرهمتا پشتیبانی می‌کنند.

توکن‌های غیرهمتا و قرارداد‌های هوشمند آنها به شما اجازه می‌دهند تا ویژگی‌ها و اوصاف دقیقی را ذخیره کنید؛ مثلا هویت مالک، فراداده‌ها، یا لینک‌های امن. امکان اثبات مالکیت دیجیتالی در جهان دیجیتال موضوع بسیار مهمی است. با توکن‌های غیرهمتا، وعده امنیت در مالکیت یا تبادل هرگونه دارایی محقق می‌شود.

همانند بلاک‌چین، مشکل توکن‌های غیرهمتا هم این است که تکنولوژی پروتکل‌ها و قرارداده‌های هوشمند هنوز در حال رشد و توسعه است. ایجاد اپلیکیشن‌های نامتمرکز و پلتفرم‌هایی برای مدیریت و ایجاد توکن‌های غیرمثلی هنوز یک فرایند پیچیده است. یکی دیگر از چالش‌ها نیز ایجاد یک استاندارد است. روند توسعه بلاک‌چین هم همانند ماهیت این تکنولوژی به صورت نامتمرکز است و توسعه دهندگان زیادی به صورت جداگانه روی پروژه‌های مختلف کار می‌کنند. برای موافقیت در این حوزه باید شاهد همکاری و پروتکل‌های واحد باشیم.

چطور NFT بخریم؟

توکن غیرمثلی را می‌توان از بازارهای بزرگی از جمله OpenSea، Rarible و SuperRare خریداری کرد.

مراحل خرید از بازار Rarible:

• به وب‌سایت Rarible بروید و روی دکمه «اتصال» یا «Connect» در بالا سمت راست صفحه کلیک کنید. از آنجا کیف پولی که می‌خواهید به پلتفرم وصل کنید را انتخاب کنید و وارد حساب شوید.

• پس از ورود، در NFTها جستجو کنید و آنچه می‌خواهید را انتخاب کنید.

ما در این مثال توکن غیرمثلی «دست تقدیر» یا «Hand of Fate» از جنگو (Jango) را انتخاب کردیم. این فرایند برای تمام NFTها یکسان است. پس از انتخاب NFT، روی دکمه «Buy now» کلیک کنید.

• در مرحله بعد یک پنجره برای تایید ظاهر می‌شود و از شما می‌خواهد جزئیات سفارش خود را بررسی کنید.

اگر مشکلی ندارید و نمی‌خواهید چیزی را تغییر دهید به روی «ادامه و پرداخت» یا «Proceed to payment» بزنید و به مرحله نهایی بروید.

• سپس کیف پول شما باز می‌شود و از شما می‌خواهد تراکنش را تایید کنید. اگر این مرحله هم مورد تایید است، تراکنش را تایید کنید تا تراکنش انجام شود.

پس از تایید، NFT شما مستقیما به آدرس اتریوم شما ارسال می‌شود.

نکته: سعی کنید از خرید NFT در در زمانی که ترافیک شبکه زیاد است خودداری کنید. هزینه گس در این دوران بالا است.

پرچمداران NFT چه کسانی هستند؟

کریپتوپانک‌ها‌ (CryptoPunks)

پروژه CryptoPunk  یکی از اولین پروژه‌های NFT جهان است. این پروژه که از سوی استودیو Larva Labs ارائه شده مجموعه‌ای متشکل از ۱۰ هزار تصاویر هنری ۲۴ در ۲۴ پیکسلی است که تصویر «پانک‌ها» یا «Punks» را با اوصاف و ویژگی‌های مختلف نشان می‌دهد.

این مجموعه که در ابتدا به صورت رایگان ارائه شد حالا طرفداران زیادی را جذب کرده و هرکدام از پانک‌ها با قیمت‌های نجومی معامله می‌شوند. حتی غول پرداخت ویزا هم دستی در این کلکسیون دارد و CryptoPunk#7610 را برای کلکسیون «آثار تجاری تاریخ‌ساز» خریداری کرده است.

در ۶۰ سال گذشته، ویزا کلکسیونی از آثار تجاری از جمله اولین کارت‌های اعتبار را جمع‌آوری کرده است. امروز کریپتوپانک‌ها هم وارد این کلکسیون شدند.

اما با کریپتوپانک‌ها چه کاری می‌توان کرد؟ این دارایی‌ها که بیشتر جنبه تجملاتی دارند همانند یک عتیقه یا اثر هنری عمل می‌کنند. خیلی‌ها از این NFTها به عنوان عکس پروفایل استفاده می‌کنند که البته در حال حاضر همه می‌توانند عکس آن را رایگان دانلود کنند و روی پروفایل خود بگذارند اما مالک واقعی تنها یک نفر است.

باشگاه میمون‌های کسل (Bored Ape Yacht Club)

این مجموعه‌ هم همانند کریپتوپانک، یک کلکسیون از آواتار‌های NFT است. همانند کریپتوپانک، این مجموعه هم از ۱۰ هزار NFT تشکیل شده و ویژگی‌های هرکدام به صورت تصادفی مشخص می‌شود. این مجموعه هم توجه بسیاری را در جامعه کریپتو جلب کرده است.

شاید مهمترین ویژگی این NFT این است که NFTهای دیگری را هم برایتان به ارمغان می‌آورد. مثلا Bored Ape Kennel Club و Mutant Ape Yacht Club هم مجموعه‌های دیگری هستند که شما با در اختیار داشتن یک Bored Ape می‌توانید آنها را به رایگان دریافت کنید. در واقع شما با خرید این NFT وارد کلوپ خاص می‌شوید و مزایای آن را هم دریافت می‌کنید.

اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)

دو کلکسیون قبلی هردو شبیه به هم هستند اما توکن غیرمثلی یا دارایی غیرهمتا کاربرد‌های مختلفی دارند که یکی از آنها مالکیت اشیا دیجیتال در بازی‌های ویدیویی است. بزرگ‌ترین پلتفرم بازی که در حال حاضر از NFT استفاده می‌کند اکسی اینفینیتی است که در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ با حجم معاملاتی ۲.۵ میلیارد دلار، بیشترین معاملات در جهان NFT را به خود اختصاص داد.

این بازی شبیه به پوکمان است و شما در آن هیولاهایی به نام «اکسی» یا «Axie» را جمع‌آوری می‌کنید. این هیولاها با هم مبارزه می‌کنند و می‌توانید با آنها اکسی‌های جدید تولید کنید.

توکن غیرمثلی و دیفای (DeFi)

توکن غیرمثلی یا دارایی غیرهمتا در یکی از مهمترین فضا‌های نامتمرکز یعنی دیفای هم جریان ساز شده‌اند. یکی از موارد استفاده NFTها در دیفای Aavegotchi است؛ یک استارت‌آپ آزامایشی که توسط بازار دیفای Aave بنیان‌گذاری شده است. Aavegotchiها توکن‌های غیرهمتا هستند که در یک جهان بازی استفاده می‌شوند هر Aavegotchi در داخل خود یک توکن Aave را هم به عنوان وثیقه دارد. اگر مالک بخواهد دارایی خود را نقد کند، Aavegotchi ناپدید می‌شود. جهان Aavegotchi یک حلقه بسته است که به شرکت‌کنندگان خود پاداش می‌دهد.

برای شروع شما یک $GHST خریداری می‌کنید و سپس با بازی کردن، رای دادن و مشارکت در کِشت، دارایی خود را افزایش می‌دهید.

خدمت دیگری که قصد دارد دیفای و NFT را به هم متصل کند Rarible است. اپلیکیشن نامتمرکزی یا دپی که به کاربران اجازه می‌دهد اثر هنری را در بازار Rarible به فروش برسانند.

این بازار در جولای ۲۰۲۰ توکن RARI را ارائه کرد. یک توکن حکمرانی که خالقان اثر و خریداران از آن استفاده می‌کنند؛ این توکن تنها با مشارکت در پلتفرم کسب می‌شود، فرآیندی که Rarrible آن را «استخراج نقدینگی بازار» یا «Marketplace liquidity mining» نامیده است.

پیشرفت‌های اخیر

فضای NFTها در سال ۲۰۲۱ به طرز عجیبی رشد کرد و حجم معاملات در سه ماهه سوم به ۱۰.۶۷ میلیارد دلار رسید که افزایش ۳۸ هزار درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. بازار بزرگ OpenSea در ماه آگوست تنها در در یک روز، ۷۵ میلیون دلار حجم معامله را به ثبت رساند که بیشتر از مجموع حجم معاملات این پلتفرم در سال ۲۰۲۰ بود.

از سوی دیگر قیمت NFTها نیز به طرز عجیبی افزایش یافت. در ماه مارس ۲۰۲۱، هنرمندی به نام Beeple، یک NFT هنری را با قیمت ۶۹.۳ میلیون دلار به فروش رساند که باعث شد به یکی از پردرآمدترین هنرمندان جهان تبدیل شود. کریپتوپانک‌ها، میمون‌های خسته و آثار هنری دیگری هم با قیمت‌های میلیون دلاری معامله شدند. خانه‌های حراجی بزرگی مثل کریستی (Christie) و Sotheby هم با دیدن این بازار جدید وارد عمل شدند و به فروش یا عرضه NFT پرداختند. جهان NFT باعث شد تا گالری‌های هنری هم به فکر نمایش آثار دیجیتال باشند.

آینده NFTها

در حال حاضر این بازار بیشتر روی آثار هنری، گیمینگ و کلکسیون‌های کریپتو تمرکز دارد. رفته رفته برند‌های بیشتری محتوای خود را از طریق NFT عرضه می‌کنند. دارایی‌هایی در بازی ماینکراف به صورت NFT عرضه شده و توییتر هم کلکسیونی از NFTهای خود را در ژوئن ۲۰۲۱ راه‌اندازی کرد و این تنها گوشه‌ای از پیشرفت‌ها است.

در حوزه بازی هم توکن‌های غیرهمتا را می‌توان برای مالکیت اقلام مختلفی مثل لباس و پوسته‌های داخل بازی استفاده کرد و درنتیجه امکان انتقال آن به بازی‌های جدید یا حتی دیگر بازیکنان فراهم می‌شود.

با این حال NFTها پتانسیل بیشتری دارند و کاربرد‌های احتمالی عبارتند از حق کپی‌رایت و حقوق اموال ذهنی و فروش و معامله بازی‌های ویدیویی، موسیقی و فیلم‌ها. در سپتامبر ۲۰۲۱، فیلم Zero Contact به اولین فیلم کاملی تبدیل شد که به عنوان یک NFT عرضه شد؛ چند هفته بعد فیلم Lockdown هم به همین صورت به عنوان NFT ارائه شد.

توکن‌های غیرهمتا را می‌توان برای ساخت توکن‌های بهادار و توکنیزه کردن دارایی‌های واقعی هم استفاده کرد. دارایی‌های فیزیکی مثل ملک را می‌توان به صورت توکن عرضه و به اشتراک گذاشت. اگر این توکن‌های بهادار غیرمثلی باشند، مالکیت دارایی را حتی زماین که بخشی از دارایی به عنوان توکن فروخته می‌شود می‌توان به سادگی ردیابی و شفاف سازی کرد.

از جمله دیگر کاربرد‌های توکن غیرمثلی یا دارایی غیرهمتا می‌توان به لایسنس نرم‌افزار، وارانتی و حتی جواز تولد و مرگ اشاره کرد. قرارداد هوشمند یک دارایی غیرهمتا به طور کامل هویت گیرنده یا مالک را اثبات می‌کند و می‌توان آن را در یک کیف پول دیجیتالی ذخیره کرد. ممکن است زمانی برسد که کیف پول دیجیتال گواهی بر تمام جوازها و اسناد ما باشد.

منبع: Decrypt