شرکت‌های داروسازی تمایلی به سرمایه‌گذاری در بخش هوش مصنوعی ندارند

به گزارش پیوست،‌ به باور متخصصان برای رسیدن یک دارو به مرحله تولید و استفاده از آن برای درمان بیماران، به طور متوسط یک دهه تحقیق و توسعه مورد نیاز است که هزینه‌ای در حدود ۲/۸ میلیارد دلار در پی دارد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد در فاز دوم بالینی طراحی و ساخت دارو، ۹۰ درصد این تحقیقات به نتیجه نمی‌رسد که این مسئله هزینه‌های مالی و زمانی زیادی را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند؛ در نتیجه حتی کم کردن بخش کوچکی از این هزینه‌ها، تفاوت‌های جدی در حاشیه سود ایجاد می‌کند.

حمیدرضا سلطان‌علی‌زاده، کارشناس ارشد هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت در این باره با بیان اینکه چهار فاز مشترک بین AI و پزشکی وجود دارد، توضیح می‌دهد: «زیر ساخت، پیشگیری، تشخیص و درمان این چهار فاز هستند و طی تحقیق و توسعه‌های داخل کشور، تمرکز اصلی بیشتر معطوف به بحث زیرساخت و تشخیص است و حتی تشخیص هم نسبت به زیرساخت بخش کمتری را شامل می‌شود.»

او ادامه می‌دهد:‌ «به طور مثال، می‌توان با استفاده از هوش مصنوعی اطلاعات زیادی در زمینه‌های مختلف بالینی و  پزشکی جمع آوری کرد و سپس به پردازش آن پرداخت که این موضوع مرتبط بخشی از مسائل زیرساختی است.»

سلطان‌علی‌زاده معتقد است مرحله دیگر پیش‌گیری از بیماری‌ها و تشخیص آنها در مرحله‌ پیش از بحرانی شدن یا کمک به بهبود رفتارها است و علاوه‌بر این هوش مصنوعی با تشخیص می‌تواند هزینه‌ها را کاهش داده و مراجعه به پزشک را کمتر کند.

این متخصص هوش مصنوعی توضیح می‌دهد: «فعالیت‌های مختلفی برای به ثمر رساندن دارو  وجود دارد، پیش‌بینی خواص فیزیکی‌شیمیایی دارو مانند درجه یونش، پیش‌بینی ساختار پروتئین هدف، پیش‌بینی تداخلات دارویی، پیش‌بینی اثر بخشی دارو روی ارگان‌های زیستی و کاهش هزینه تست‌های بالینی، کاهش محدوده جست‌وجو برای پیدا کردن ساختار شیمیایی موثر، بهینه سازی در خط تولیدی که قرار است در آینده برای دارو راه بیفتد، بازاریابی دارو و مارکتینگ آن و غیره همه از کمک‌های هوش مصنوعی به صنعت داروسازی هستند.»

لزوم شکل‌گیری تیم‌های بین رشته‌ای

اما با وجود تمام کارکردهای هوش مصنوعی در صنعت داروسازی به نظر می‌رسد به کارگیری این علم در صنعت داروسازی ایران بسیار اندک است. سلطان‌علی‌زاده دلیل این مسئله را در عدم شکل‌گیری تیم‌های بین رشته‌ای جست‌وجو می‌کند.

او با تاکید براینکه تا به حال تحقیقات بسیار ناچیزی در این‌باره در حوزه درمان انجام شده است، ادامه می‌دهد: «تیم‌های هوش مصنوعی معمولا بین رشته‌ای هستند که از یک سو از دانش حوزه استفاده می‌کنند و از سوی دیگر محققان آن رشته و مهندسان کمک می کنند که پروسه استفاده از الگوریتم‌ها آسان شود.»

این متخصص هوش مصنوعی معتقد است برعکس سایر دنیا که شرکت‌های مطرح داروسازی با محققان حوزه هوش مصنوعی و استارت‌آپ‌ها به تفاهم رسیده و تیم‌های شکل داده‌اند و برای پروسه تولید دارو به یکدیگر کمک می‌کنند، در ایران چنین تیم‌هایی ایجاد نشده و شرکت‌های دارویی هم تمایلی برای ساخت آن نداشته‌اند.

او تاکید می‌کند: «با این حال با توجه به بحران دارویی که با آن مواجه هستیم، به نظر می‌رسد باید به این سمت حرکت کرد. چراکه برای عبور از بحران نیازمند راه‌حل‌های جدیدی هستیم.»

سلطان‌علی زاده با بیان اینکه در دانشگاه‌های ما نیروهای خوبی در حوزه هوش مصنوعی تربیت می‌شوند، اما این افراد برای تشکیل تیم‌های بین‌رشته‌ای به تیم‌های پزشکی معرفی نمی‌شوند، می‌گوید: «عدم تشکیل این تیم‌ها، دو دلیل اساسی دارد. دلیل اول نبود چشم‌انداز مشخص و سند تحول منطبق با نیازها است که دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها خود را با چنین سندی هم‌سو کنند دلیل دوم آن است که مدیران در سطح سازمان‌ها، ارگان‌ها و شرکت‌ها غالبا به ظرفیت‌های این حوزه نگاه درستی ندارند یا هوش مصنوعی را به عنوان یک حوزه فانتزی و نمایشی می‌بینند یا تصور می‌کنند که هوش مصنوعی قرار است معجزه‌ای رقم بزند و به این حوزه نگاه واقعی ندارند. در نتیجه سرمایه گذاری اتفاق نمی‌افتد و تیم‌های بین رشته‌ای شکل نمی‌گیرد.»

نقش مهم تربیت نیروی انسانی

موسسه هوش مصنوعی پارت ۶ سال است که فعالیت خود را در حوزه هوش مصنوعی آغاز کرده است. سلطان‌علی زاده، عضو متخصص این تیم در این‌باره می‌گوید: «ما از همان ابتدا تمرکز خود را به این مسئله معطوف کرده‌ایم که تا حد توان تجارب خود را با سایر فعالان این حوزه به اشتراک بگذاریم.»

او ادامه می‌دهد: «در پارت ما در زمینه‌ها و حوزه‌هایی وارد می‌شویم که ریسک‌های زیادی برای آن وجود دارد و ممکن است در کوتاه مدت هم زیاد سودآور نباشد؛ اما هم نیازهای زیادی را از مردم مرتفع می‌کند و هم حوزه‌هایی است که تا به حال مغفول مانده است.»

این متخصص در پایان اشاره می‌کند:‌«ما در حال حاضر در حال ایجاد توانمندی های فنی  و علمی مرتبط با حوزه پزشکی و داروسازی داخل تیم‌ هوش هستیم  تا در زمان و فرصت مناسب بتوانیم به موقع  روی این حوزه ورود و سرمایه گذاری داشته باشیم.»

با این حال به نظر می‌رسد راه درازی در پیش است که هوش مصنوعی بتواند جای خود را درصنعت داروسازی ایران پیدا کرده و صاحبان شرکت‌های داروسازی را به سرمایه گذاری در این حوزه و ورود به این مسیر، ترغیب کند. مسیری که می‌تواند راه را برای تولید دارو و درمان هموارتر کرده و هزینه‌ها را کاهش بدهد.