اقتصاد دیجیتال زیر فشار ناترازی انرژی؛ بخش خصوصی به دنبال راهی برای پایداری می‌گردد

به گزارش پیوست، بحران ناترازی انرژی در سال‌های اخیر به یکی از جدی‌ترین چالش‌های کشور تبدیل شده است. کمبود تولید برق و ناپایداری شبکه نه‌تنها زندگی روزمره مردم را مختل کرده، بلکه صنعت و اقتصاد دیجیتال را نیز در معرض بحران قرار داده است. برآوردهای اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد هر روز قطعی برق چیزی در حدود ۱۷ همت خسارت به اقتصاد کشور وارد می‌کند؛ خسارتی که بیشترین سهم آن متوجه بخش صنعت است.

حوزه فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال نیز آسیب مستقیم دیده است. وزیر ارتباطات اعلام کرده بود که تنها اپراتورها بیش از هزار میلیارد تومان از محل این قطعی‌ها زیان دیده‌اند. تداوم چنین وضعیتی نه‌تنها اختلال در خدمات دیجیتال را برای مردم عادی می‌کند، بلکه در بلندمدت به کاهش سرمایه انسانی، فرسایش اعتماد عمومی و افت رقابت‌پذیری ایران در سطح منطقه‌ای منجر خواهد شد.

وعده‌های دولت چهاردهم برای توسعه تجدیدپذیرها

با شدت گرفتن این بحران، دولت چهاردهم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود معرفی کرده است. رئیس‌جمهور در نهمین کنفرانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر تاکید کرده بود که مسیر توسعه ایران ناگزیر از حرکت به سمت انرژی خورشیدی است. چراکه خورشید پایان‌ناپذیر است و هر مانعی بر سر این راه باید برطرف شود.

معاون اجرایی رئیس‌جمهور نیز از برنامه فوری دولت برای افزودن ۳۰ هزار مگاوات ظرفیت جدید تجدیدپذیر با تمرکز بر برق خورشیدی خبر داده است. چنین وعده‌هایی نشان‌دهنده عزم دولت در ورود به عرصه انرژی‌های پاک است، اما تجربه جهانی نشان می‌دهد اتکا به اقدامات دولتی کافی نیست و گذار انرژی بدون مشارکت گسترده بخش خصوصی امکان‌پذیر نخواهد بود.

گوگل، مایکروسافت و آمازون برای دستیابی به انرژی‌های تجدیدپذیر چه کردند؟

تجربه کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ فناوری و صنعت با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها مصرف خود را تامین کرده‌اند، بلکه به یکی از بازیگران اصلی بازار انرژی پاک تبدیل شده‌اند. گوگل از سال ۲۰۱۷ توانسته تمام مصرف برق دیتاسنترها و دفاتر خود را با انرژی‌های تجدیدپذیر جبران کند و اکنون بزرگ‌ترین خریدار خصوصی انرژی خورشیدی و بادی در جهان است. این شرکت برنامه دارد تا سال ۲۰۳۰ به سطحی برسد که پردازش داده‌ها در مراکز آن به‌صورت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته تنها با انرژی پاک انجام شود.

مایکروسافت نیز مسیر متفاوتی را دنبال کرده و هدف‌گذاری کرده است که تا سال ۲۰۳۰ به وضعیت «کربن منفی» برسد. به این معنا که میزان کربن حذف‌شده از محیط زیست توسط این شرکت بیش از میزان انتشار آن باشد. بر این اساس مایکروسافت سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در نیروگاه‌های خورشیدی و خرید اعتبارهای کربنی انجام داده است.

آمازون هم که پیش‌تر هدف خود را تامین صد درصدی برق عملیات جهانی تا سال ۲۰۳۰ اعلام کرده بود، توانست این هدف را زودتر از موعد و در سال ۲۰۲۳ محقق کند. اکنون تمامی عملیات جهانی این شرکت، از مراکز داده گرفته تا فروشگاه‌ها و مراکز لجستیکی، با انرژی تجدیدپذیر تامین می‌شود و آمازون در زمره بزرگ‌ترین خریداران شرکتی انرژی پاک قرار دارد.

گام‌های اولیه بخش خصوصی در ایران؛ گلرنگ و هزاردستان

ایران نیز ظرفیت بالایی در این حوزه دارد. در سال‌های اخیر برخی شرکت‌های بزرگ داخلی گام‌های اولیه را برداشته‌اند. گروه صنعتی گلرنگ با سرمایه‌گذاری ۶.۲ همت، ساخت نیروگاه خورشیدی ۲۰۰ مگاواتی ثمین مه‌ولات را آغاز کرده است. این نیروگاه سالانه بیش از ۴۳۸ هزار مگاوات‌ساعت برق پاک تولید خواهد کرد. این ظرفیت از انتشار بیش از ۲۲۰ هزار تن دی‌اکسیدکربن جلوگیری می‌کند و معادل صرفه‌جویی ۱۱۵ میلیون لیتر سوخت مایع است. از سوی دیگر این پروژه علاوه بر آثار زیست‌محیطی مثبت، صدها فرصت شغلی پایدار در منطقه ایجاد خواهد کرد و نخستین گام در مسیر هدف‌گذاری گلرنگ برای دستیابی به هزار مگاوات انرژی خورشیدی است.

در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز گروه هزاردستان، شرکت مادر پلتفرم دیوار، احداث نیروگاه خورشیدی با ظرفیت شش مگاوات را در دو سایت در استان‌های قزوین و همدان آغاز کرده است. ظرفیت این نیروگاه شش برابر کل مصرف برق فعلی مجموعه هزاردستان از جمله دیوار، ستون و دیتاسنترهای وابسته است. به این ترتیب، این شرکت نه‌تنها برق مورد نیاز خود را از انرژی پاک تامین می‌کند، بلکه مازاد تولید را نیز به شبکه سراسری تزریق خواهد کرد.

آنچه برای رسیدن به هدف «کربن صفر» لازم است

سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در انرژی‌های تجدیدپذیر اگرچه هنوز در ایران در ابتدای راه است، اما می‌تواند الگویی برای دیگر بازیگران اقتصادی باشد. در این بین آنچه اهمیت دارد، فراهم کردن بستر سیاستی و حقوقی برای تشویق این روند است.

ایجاد مشوق‌های مالیاتی و تعرفه‌ای برای شرکت‌هایی که در نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی سرمایه‌گذاری می‌کنند، تدوین قراردادهای خرید تضمینی برق تولیدی توسط دولت و تسهیل اتصال نیروگاه‌های خصوصی به شبکه سراسری از جمله اقداماتی است که می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاری را تقویت کند. همچنین توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی انرژی همچون باتری‌های بزرگ‌مقیاس یا هیدروژن سبز برای مقابله با نوسانات تولید تجدیدپذیر ضروری به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز باید نگاه خود را از پروژه‌های مقطعی فراتر ببرد. تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه‌های مختلف انرژی پاک، همکاری با شرکت‌های فناور داخلی و بین‌المللی برای کاهش هزینه‌ها، تشکیل کنسرسیوم‌های مشترک میان صنایع بزرگ و تدوین استراتژی‌های روشن برای حرکت به سمت کربن صفر می‌تواند جایگاه این بخش را در آینده انرژی کشور تثبیت کند.

گزارش‌دهی عمومی درباره پیشرفت پروژه‌ها و شفاف‌سازی اهداف نیز عاملی موثر برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و مشتریان خواهد بود.

می‌توان به گذر از بحران ناترازی امیدوار بود؟

بحران ناترازی انرژی در ایران تنها مساله‌ای فنی و زیرساختی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای رشد اقتصاد دیجیتال و رقابت‌پذیری ملی محسوب می‌شود. ترکیب سیاست‌گذاری هوشمندانه دولتی و سرمایه‌گذاری جسورانه بخش خصوصی می‌تواند راه‌حلی پایدار برای عبور از این بحران باشد.

ورود شرکت‌هایی مانند گلرنگ و هزاردستان به عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر نشان می‌دهد که ظرفیت و تمایل لازم در بخش خصوصی وجود دارد. اگر این اقدامات با حمایت‌های هدفمند و برنامه‌ریزی بلندمدت دولت همراه شود، می‌توان امیدوار بود ایران نه‌تنها از بحران ناترازی عبور کند، بلکه در مسیر توسعه پایدار انرژی و تقویت اقتصاد دیجیتال نیز گام‌های اساسی بردارد.