بررسی حقوقی + سه رأی قضایی در مورد بند قوه قاهره با توجه به رخدادهای نظامی خرداد و تیر ۱۴۰۴؛ جنگ ۱۲روزه و فورس‌ماژور

جنگ ۱۲روزه اسرائیل (و ایالات متحده) علیه ایران در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یک بُعد چشمگیر داشت و آن قطع ارتباط از طریق اینترنت بین‌الملل از تاریخ ۲۷ خرداد تا چهارم تیر مجموعاً به میزان ۹ روز بود. البته بعد از این تاریخ نیز اختلالات و نیز چند ساعتی قطعی در بامداد روز یکشنبه ۱۵ تیر پیش آمد. در این زمینه، در بخش حقوقی پیوست، در قطعی اینترنت سال ۱۳۹۸ و قطعی اینترنت سال ۱۴۰۱ بحث‌های مفصلی کردیم. در دوره قطعی اینترنت سال ۱۳۹۸ مطلبی در پیوست منتشر کردیم با عنوان «قانون و حکومت نظامی مجازی» و در سال ۱۴۰۱ هم استدلال کردیم که دیگر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نباید به دنبال قانون باشیم بلکه هرچه هست «سیاست‌گذاری» است و نمی‌توان درباره آن بحث حقوقی کرد. از این رو، در این زمان بحث قطعی اینترنت موضوعیتی ندارد. به‌جای آن بد ندیدیم درباره نکته‌ای صحبت کنیم که از قضا در این روزها، اطلاعات غلطی از حیث حقوقی در مورد آن منتشر شد و آن استناد به فورس‌ماژور یا قوه قاهره در قراردادها بود.   صورت‌مساله چیست. در قراردادها بندی (متاسفانه یا خوشبختانه مهجور به این معنا که خیلی درخور توجه یا استناد نیست) داریم در خصوص قوه قاهره یا فورس‌ماژور. عبارت اول یک عبارت عربی است و عبارت دوم یک عبارت فرانسوی. هر دو اما یک معنا دارد. نیرویی عظیم. این نیرو یا قدرت عظیم چه می‌کند؟ بر اراده دو طرف قرارداد مبنی بر اجرای قرارداد فائق می‌آید و در واقع نمی‌گذارد آنها تعهدات خود را اجرا کنند. این بند به چه صورت در قراردادها نوشته می‌شود. مثلاً به این صورت: «در موارد فورس‌ماژور بروز شرایط اضطراری، مانند جنگ اعلام‌شده یا نشده، اعتصاب‌های عمومی، شیوع بیماری‌های واگیردار، زلزله، سیل و طغیان‌های غیرعادی، خشکسالی‌های بی‌سابقه و همچنین آتش‌سوزی‌های دامنه‌دار، طوفان و حوادث مشابه به ترتیب زیر عمل خواهد شد:...