انحصار متا؛ پرونده‌ای چندلایه در بزنگاه سیاست و فناوری

در دهه‌ای که فناوری‌های دیجیتال مسیر اقتصاد، اجتماع و فرهنگ را بازتعریف کرده‌اند، شرکت‌هایی مثل متا (فیس‌بوک سابق) به قدرت‌هایی فراملی تبدیل شده‌اند که نه‌فقط بازارها، که چارچوب‌های سیاست‌گذاری و حاکمیت جهانی را به چالش کشیده‌اند. پرونده حقوقیِ در جریان علیه این غول شبکه‌های اجتماعی، تحت هدایت کمیسیون تجارت فدرال آمریکا (FTC) و بیش از ۴۰ ایالت، یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین پرونده‌های ضدانحصار در تاریخ فناوری است. این پرونده تنها درباره خرید و ادغام‌های گذشته نیست، بلکه در مورد ساختاری است که متا با آن محیط دیجیتال را تسخیر کرده و چگونه این ساختار، قواعد بازی اقتصادی و اجتماعی را بازتعریف می‌کند. در این گزارش می‌کوشیم تا با نگاهی فراتر از حقوق، به عمق این پرونده وارد شویم؛ پرونده‌ای که نشان‌دهنده نبردی برای تعیین حدود قدرت در عصر پلتفرم‌هاست. پرده اول: صعود غول از دل اکوسیستم‌های نوآورانه متا، شرکتی که در آغاز تنها یک شبکه اجتماعی برای دانشجویان دانشگاه هاروارد بود، طی کمتر از دو دهه به یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین ابرپلتفرم‌های جهان تبدیل شد. این رشد سریع نه‌تنها حاصل نوآوری فنی و مدل‌های کسب‌وکار هوشمندانه، بلکه حاصل استراتژی‌های تهاجمی تصاحب و ادغام شرکت‌های رقیب و نوظهور بوده است. دو خرید تاریخی اینستاگرام در سال ۲۰۱۲ و واتس‌اپ در ۲۰۱۴، از نمونه‌های بارز این استراتژی‌ها به شمار می‌روند. در زمان خود، این تصاحب‌ها به چشم حرکتی هوشمندانه برای گسترش حضور در حوزه شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسانی دیده می‌شدند و به تایید نهادهای رگولاتوری آمریکا رسیدند. اما اکنون، همین معاملات به سنگ بنای پرونده انحصار تبدیل شده‌اند؛ چراکه FTC و ایالت‌ها معتقدند این تصاحب‌ها عملاً رقبای بالقوه و بازیگران نوآور بازار را حذف کرده و قدرت متا را به حدی رسانده‌اند که ورود رقبای جدید را عملاً ناممکن ساخته است. این استراتژی، نمونه‌ای از «اکوسیستم انحصاری» است که متا با آن توانسته علاوه بر تثبیت جایگاه خود، رقابت را...