رئیس سابق رگولاتوری: اقتدار و استقلال نهادهای تنظیم‌گر در ایران وجود ندارد

به گزارش پیوست، حسین فلاح جوشقانی در نشستی که توسط اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری دانشگاه شریف برگزار شد با بیان این که تنظیم‌گر، ابزار اعمال قدرت حاکمیت است گفت: در نوع مدرن، رگولاتور واسطه بین حاکمیت و فعالان و ذی‌نفعان است. در ایران علی‌رغم تجربیاتی که وجود دارد تنظیم‌گری هنوز به بلوغ نرسیده است.

رئیس اسبق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات در پاسخ به پرسشی درباره استقلال سازمان تنظیم مقررات گفت: من اصلا فکر نمی‌کنم که نهاد مستقلی در ایران فعال باشد. سازمان تنظیم مقررات باید هم مقتدر باشد و هم مستقل؛ مثلا در ترکیه به این سازمان می‌گویند اتوریته که به معنی اقتدار است. قطعا سازمان تنظیم مقررات هنوز نتوانسته از نهاد بالادستی‌اش مستقل شود. مثلا اینطور نبوده که علی‌رغم فشار‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بتواند کاملا مستقل تصمیم‌گیری کند.

او ادامه داد: در ایران به طور سنتی بودجه، قدرت و اقتصاد در وزارتخانه متمرکز است. نهادهای خارج از وزارتخانه مانند نهادهای معاونت رئیس جمهوری مثل وزارت‌خانه‌ها موفق نبودند.

شورای رقابت در قانون بیشترین استقلال را دارد

فلاح جوشقانی شورای رقابت را به عنوان نهادی که در قانون بیشترین استقلال را داراست معرفی کرد و گفت: قانون شورای رقابت بسیار مترقی است. حتی رئیس جمهور نمی‌تواند رئیس شورای رقابت را تغییر دهد مگر در شرایطی که در قانون پیش‌بینی شده باشد. شورای رقابت، تبلور یک نهاد تنظیم‌گری است؛ در ایران اما ساختار سیاسی ما اجازه نمی‌دهد سازمان تنظیم‌گر درستی فعال باشد. رئیس سازمان تنظیم مقررات معاون وزیر است و حتی در بیان عناوین هم این معاونت ابتدا می‌آید. نمی‌توان معاون وزارتخانه بود و تصمیمی جدا گرفت.

او ادامه داد: علی‌رغم این که سیاست‌های وزارتخانه باید اجرا می‌شد در دوره آقای جهرمی یک استقلال نسبی وجود داشت مخصوصا در زمینه‌ تصمیم‌گیری‌های مربوط به اپراتورها. همیشه ما مقررات را پیشنهاد دادیم. در خصوص تولید مقررات و تصمیم‌سازی مسیر حرکت، از سمت سازمان به سمت وزارتخانه بوده است.

او اضافه کرد: سازمان تنظیم مقررات نمی‌تواند با اتوریته فعلی با اپراتورهای متخلف برخوردهایی مانند تعلیق کند.

رئیس اسبق سازمان تنظیم مقررات درباره اقتدار این سازمان در مواجه‌های مختلف با شرکت‌ مخابرات گفت: مخابرات ایران از چند حیث یک شرکت استثنایی است. در بسیاری از حوزه‌ها انحصار شدیدی دارد. وقتی خصوصی شد امکاناتی که با هزینه دولت و بیت‌المال ایجاد شده بود در اختیار مخابرات قرار گرفت. برای مخابرات انحصار طبیعی به وجود آمده و البته ممکن است سهامدارانش هم اقتدار خاصی داشته باشند.

او ادامه داد: اگر مخابرات را به حال خودش واگذار می‌کردیم الان هیچ نداشتیم به جز یک شرکت مخابرات که هیج سرویسی ارائه نمی‌دهد. سازمان تنظیم مقررات با اتوریته نسبی‌ای که داشته سعی کرده با مخابرات و تخلف‌هایش برخوردهایی کند.

او در پاسخ به پرسشی درباره توانایی اعمال قدرت سازمان تنظیم مقررات بر شرکت‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات گفت: در اختلا‌ف‌های بین شرکت‌های زیرساخت، پست و سازمان تنظیم مقررات همیشه سازمان تنظیم مقررات پیروز بوده است. اینطور نبوده که برای این شرکت‌ها امتیاز خاصی قائل شویم. اقتدار ما در خصوص این شرکت‌ها خوب بوده البته که این شرکت‌ها هم با قوانین ما مقابله‌ای نداشتند.

فلاح جوشقانی در پاسخ به سوالی درباره اختلاف این سازمان با صداوسیما در سال‌های گذشته گفت: ما اختلاف مبنایی با صداوسیما در حوزه طیف داشتیم. اما در حوزه‌های دیگر ارتباط منطقی و خوبی برقرار بود. عموما صداوسیما در راستای مقررات ما عمل کرد. اما در مواردی هم نتوانستیم به نتیجه مناسب برسیم مثلا در خصوص پیاده‌سازی فیبر در شهرها، بحث‌های جدی با وزارت نیرو آغاز کردیم. ولی معمولا به نتیجه نرسید و مبنا اختلافات ما اقتصادی و بیزینس مدل‌ها بود. به دلیل این که مقررات ما شمولیت لازم را نداشته این مذاکرات به نتیجه نرسید و شرکت‌ها مجبور شدند مجوز را از شهرداری‌ها بگیرند و با هزینه بیشتر در زیر زمین راه‌اندازی کنند.

شورای عالی فضای مجازی دخالتی در اجرای مقررات نداشته است

فلاح جوشقانی در پاسخ به سوالی درباره تاثیر تصمیم‌گیری‌های شورای عالی فضای مجازی بر سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، با بیان این که استقلال از شورای عالی فضای مجازی که سیاست‌گذار حوزه سازمان تنظیم مقررات است، ممکن نیست گفت:  البته شورای عالی فضای مجازی در اجرای مقررات این نهاد دخالتی نداشته است. مقررات‌گذاری همیشه ذیل سیاستگذاری است و شورای عالی فضای مجازی، سیاستگذار کلان‌ است. به طور مثال، چارچوب سیاستگذاری شورا این بوده که از محتوای تولید داخل حمایت شود بنابراین کمیسیون تنظیم مقررات، مقررات را در همین راستا تدوین کرده است. البته که پشت این قضایا مذاکراتی بوده و به نتایجی رسیده‌ بودیم.

معاون سابق وزیر ارتباطات درباره بخشی از عملکرد سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در دولت قبل گفت:  در برخی حوزه‌ها ما با ابزارمان که مقررات گذاری و اعمال اقتدار بوده نمره ۱۳ یا ۱۴ به خود می‌دهیم. به دلایل مختلف نتوانستیم. نه این که مقررات ما بد باشد مقررات ما به سبب ارتباط ما با رگولاتورهای خارجی پیشرفته بوده، اما شرایطی وجود داشته که نتوانستیم به میزان مناسب اقتدار نشان دهیم.

به گفته‌ی او، جریمه ابزار قدرتمندی برای اپراتورها نیست. چون سازمان تنظیم مقررات نهاد متولی رقابت نبوده‌ است و علی‌رغم این که برخی مواقع رفتار ضدرقابتی را منعکس کرده اما نتوانسته بازخورد مناسب را ببیند.

رابطه شورای رقابت و سازمان تنظیم مقررات سینوسی است

فلاح جوشقانی در پاسخ به پرسشی درباره موارد اختلاف شورای رقابت و سازمان تنظیم مقررات گفت: شرکت مخابرات ایران به دنبال مشخص کردن تعرفه تلفن ثابت بود. بازار تلفن ثابت کاملا انحصاری است و شورای رقابت باید دستورالعمل قیمت بدهد. این شورا نرخ را تعیین کرد و به اصطلاح قیمت پالس تعیین شد و کار ما به شکایت کشید. در حالی که شورای رقابت باید دستورالعمل را به ما ابلاغ می‌کرد و ما قیمت گذاری می‌کردیم. دیوان عدالت به نفع ما رای داد.

او ادامه داد: تا زمانی که مرحوم پژویان ریاست شورای رقابت را بر عهده داشت ارتباط ما خوب نبود. بعد از آن تعامل کردیم و در همین حوزه تلفن ثابت در سال ۹۷ نرخی تعیین کردیم که بخش آبونمان و کارکردی را هم شامل می‌شد. دیوان  عدالت این نرخ را باطل کرد. پس از آن، ما از شورای رقابت خواستیم دستورالعملی تدوین کند که در آن آبونمان دیده شود. به طور کلی، رابطه سازمان تنظیم مقررات و شورای رقابت سینوسی است گاهی تعامل خوبی داشتیم و گاهی نه. آن چه مسلم است این است که شورای رقابت، سازمان تنظیم مقررات را به عنوان رگولاتور حوزه تخصصی خود پذیرفته است.

ماجرای ساختار اداری ناکارآمد و بودجه‌ای که محقق نمی‌شود

رئیس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با تاکید بر این که ساختار اداری فعلی برای سازمان تنظیم مقررات به شدت ناکارآمد است، گفت: وظایفی که به عهده تنظیم مقررات گذاشته شده روزبه‌روز زیاد می‌شود اما بنابر سیاست‌ها نباید دولت را بزرگ کنیم و چون به طور قانونی باید از طریق سازمان اداری و استخدامی کشور نیرو جذب کنیم، به مشکل برمی‌خوریم. از سوی دیگر، مهاجرت نیروها به سازمان تنظیم مقررات آسیب زیادی می‌زند. نیروهای کارآمد وارد سازمان شدند اما چون نتوانستیم آنها را حفظ کنیم در دو سه سال گذشته سی الی چهل نفر از نیروهای خیلی خوب سازمان تنظیم مقررات مهاجرت کرده‌اند.

او ادامه داد: سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ردیف بودجه مستقل ندارد بخشی از درآمد اپراتورها سهم رگولاتور است که محقق نمی‌شود. از آن جایی که درآمد اختصاصی نداریم و اختیار هزینه‌کرد این مبالغ نیز مانند چارچوب بقیه دستگاه‌هاست، عملا استقلال مالی نداریم. با وجود اینها، یکی از سالم‌ترین و پاک‌ترین سازمان‌هایی که می‌شناسم سازمان تنظیم مقررات است اما به هر حال مشکل مالی و کمبود منابع انسانی وجود دارد.

فلاح جوشقانی در پاسخ به سوالی درباره بزرگترین چالش فعلی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی گفت: حوزه ارتباطات حوزه پویایی است و نیاز شدیدی به سرمایه‌گذاری دارد. سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه ارتباطات ارزی است و درآمدها ریالی. به نظرم بزرگترین چالشی که وجود دارد این است که نمی‌توانیم به گونه‌ مناسب، ارزش حوزه ICT را حفظ کنیم. ۷۰ الی ۸۰ درصد هزینه‌های ما ارزی است. این موضوعی است که همیشه وزارتخانه و رگولاتور را رنج می‌دهد.

او به روز شدن ساختار سازمان، بهره‌گیری از دانش تنظیم مقررات و نیروی انسانی کارآمد را از راه‌های بهبود وضعیت سازمان تنظیم مقررات دانست و گفت: باید اقتدار سازمان تنظیم افزایش یابد و اگر اراده‌ای باشد رگولاتوری نسل پنجم و نعامل بین رگولاتورها رخ دهد.

مصوبه جریمه اپراتورها به دلیل اختلال در کلاب‌هاوس اعمال نشد

رئیس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در پایان این نشست در پاسخ به سوالی درباره ماجرای جریمه اپراتورها به دلیل ایجاد اختلال در کلاب‌هاوس که سال گذشته رخ داد گفت: اگر کلاب‌هاوس فیلتر شده بود باید به ما ابلاغ می‌شد. در مورد کلاب هاوس، نه قاضی و نه کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه حکم نداده بودند. بنا بر ماده واحده وزارت ارتباط، این وزارتخانه می‌تواند جریمه، حق السهم و حق‌الامتیاز بگیرد. بر همین اساس، وزارت ارتباطات به تعیین جریمه اقدام کرد و در این خصوص رگولاتور نقشی نداشت. پس از آن جریمه به دو اپراتور ابلاغ شد و با پیگیری اپراتورها، این مصوبه در دیوان عدالت متوقف شد. تا جایی که اطلاع دارم این جریمه اعمال نشد.