از سقوط آزاد تا اولین نشانه‌های تثبیت: چشم‌انداز سرمایه‌گذاری خطرپذیر با تحلیل داده‌های سال گذشته

به گزارش پیوست، بازار سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) در سال ۲۰۲۱ به اوج بی‌سابقه‌ای رسید، اما امروز ارزش آن تقریبا به سطح پنج سال قبل بازگشته است. هرچند در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴ نشانه‌هایی از بهبود محتاطانه این سبک از سرمایه‌گذاری دیده می‌شد اما این روند بهبود در نقاط مختلف جهان یکسان نبوده است.

به عبارت ساده‌تر؛ پس از رکوردشکنی در سال ۲۰۲۱، بازار سرمایه‌گذاری خطرپذیر افت شدیدی داشت و اکنون تقریبا به وضعیت سال ۲۰۱۹ برگشته است. اگرچه اخیرا کمی رشد مشاهده شده، اما این بهبود در همه کشورها و مناطق به یک اندازه نبوده است.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر؛ محرک نوآوری در استارت‌آپ‌ها

سرمایه‌گذاری خطرپذیر نقشی کلیدی در توسعه نوآوری دارد. این نوع سرمایه‌گذاری با تامین مالی استارت‌آپ‌های پرریسک و فناوری‌های نوظهور با قابلیت بالا، به آنها امکان می‌دهد تا سریع‌تر آزمایش کنند. آنها ایده‌های خود را تکرار می‌کنند تا به مقیاس بزرگ‌تری دست یابند؛ حتی اگر هنوز مدل کسب‌وکار مشخصی نداشته باشند.

شاخص جهانی نوآوری (GII) سرمایه‌گذاری خطرپذیر را به‌عنوان معیاری مهم برای ارزیابی پویایی استارت‌آپ‌های نوآور در نظر می‌گیرد که نشان‌دهنده اعتماد سرمایه‌گذاران و قدرت اکوسیستم‌های کارآفرینی است.

روند نوسانی سرمایه‌گذاری خطرپذیر

طبق آمار جدیدی که در شاخص جهانی نوآوری سال ۲۰۲۴ منتشر شده است، سرمایه‌گذاری خطرپذیر در فاصله سه‌ماهه دوم ۲۰۲۰ تا سه‌ماهه دوم ۲۰۲۱ بیش از ۲ برابر شد. با این حال، این روند صعودی دوام چندانی نداشت و در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۳ ارزش سرمایه‌گذاری‌ها با افت ۶۰ درصدی به سطح سه‌ماهه دوم ۲۰۲۰ بازگشت.

بهبود نامتوازن سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۴

در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴، سرمایه‌گذاری خطرپذیر به‌صورت نامتوازنی بهبود یافت. آمریکای شمالی با رشد ۵۰ درصدی، بیشترین افزایش را تجربه کرد، در حالی که آمریکای لاتین و اروپا به ترتیب رشد ۱۲ و ۶ درصدی داشتند. از سوی دیگر، منطقه آسیا-اقیانوسیه ۱۹ درصد و آفریقا ۸۰ درصد کاهش سرمایه‌گذاری داشتند که نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل‌توجه در روند بهبود جهانی است.

تغییر در رفتار سرمایه‌گذاران

از نظر تعداد معاملات، در فاصله سه‌ماهه دوم ۲۰۲۰ تا سه‌ماهه دوم ۲۰۲۱ تعداد معاملات ۵۵ درصد افزایش یافت و تا سال ۲۰۲۳ این رشد ادامه داشت. اما در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴، تعداد معاملات ۳۰ درصد کاهش یافت که بیانگر تغییر رویکرد سرمایه‌گذاران است.

توزیع جغرافیایی معاملات

در نیمه اول ۲۰۲۴، آمریکای شمالی با سهم ۳۷ درصدی از کل معاملات جهانی، پیشتاز است. پس از آن، آسیا-اقیانوسیه با ۳۵ درصد و اروپا با ۲۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در مقابل، آمریکای لاتین و آفریقا روی‌ هم‌رفته تنها ۳ درصد از معاملات جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. با این حال، نسبت به سه‌ماهه دوم ۲۰۱۷، تعداد معاملات در این مناطق ۶ برابر شده است که نشان‌دهنده رشد تدریجی اما قابل‌توجه آنهاست.

نقش سرمایه‌گذاری خطرپذیر در نوآوری و رشد استارت‌آپ‌ها

سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) نقشی اساسی در پیشبرد نوآوری ایفا می‌کند. این نوع سرمایه‌گذاری با تامین منابع مالی موردنیاز برای استارت‌آپ‌ها و فناوری‌های نوظهور که معمولا ریسک بالایی دارند اما از قابلیت رشد بالایی نیز برخوردارند. این فرآیند به آنها کمک می‌کند تا فرآیند آزمایش، بهبود و گسترش سریع را طی کنند. برخلاف شیوه‌های سنتی تامین مالی، VC به کسب‌وکارهایی سرمایه اختصاص می‌دهد که هنوز مدل تجاری تثبیت‌شده یا جریان درآمدی پایدار ندارند.

در شاخص جهانی نوآوری (GII)، تامین مالی ریسک‌پذیر به یکی از معیارهای کلیدی برای سنجش پویایی استارت‌آپ‌های نوآور تبدیل شده است. این معیار نه‌تنها میزان اعتماد سرمایه‌گذاران را نشان می‌دهد، بلکه نمایانگر قدرت اکوسیستم‌های کارآفرینی نیز هست.

بر اساس جدیدترین داده‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر که در ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۴ همزمان با انتشار شاخص جهانی نوآوری منتشر شد، مهم‌ترین نکات این گزارش به شرح زیر است:

نمودار حاضر روند تغییرات ارزش معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) را از سال ۲۰۱۷ تا سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود، ارزش این معاملات در سال ۲۰۲۱ به اوج خود رسید و در سه‌ماهه سوم این سال به رقم بی‌سابقه ۱۷۲.۵۶ میلیارد دلار دست یافت.

با این حال، پس از این نقطه اوج، روندی نزولی آغاز شد و ارزش معاملات به سطحی نزدیک به سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۸ بازگشت. در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴، اگرچه نشانه‌هایی از بهبود محتاطانه دیده می‌شود، اما هنوز فاصله قابل توجهی با اوج سال ۲۰۲۱ وجود دارد. این نوسانات نشان‌دهنده تغییرات قابل توجه در فضای سرمایه‌گذاری خطرپذیر طی سال‌های اخیر است.

تعداد معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر، سه‌ماهه اول ۲۰۱۷ – سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴

سرمایه‌گذاری خطرپذیر در هفت سال اخیر تحولات چشمگیری را تجربه کرده است. دوره پیش از پاندمی (۲۰۱۷-۲۰۱۹) شاهد رشد پیوسته و ۲ برابری تعداد معاملات از  ۲ هزار به چهار هزار مورد بود. اما اوج واقعی فعالیت در دوران همه‌گیری (۲۰۲۰-۲۰۲۱) رخ داد که تعداد معاملات به رکورد هشت هزار مورد در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۱ رسید.

از سال ۲۰۲۲ روند نزولی آغاز شد و تا نیمه اول ۲۰۲۴ تعداد معاملات به چهار هزار مورد کاهش یافت. این کاهش ۵۰ درصدی نشان‌دهنده تغییر استراتژی سرمایه‌گذاران به سمت معاملات باکیفیت‌تر و محتاطانه‌تر در شرایط اقتصادی نامطمئن است.

نکته قابل توجه این است که علی‌رغم این کاهش، حجم معاملات همچنان ۲ برابر سطح ابتدای دوره (۲۰۱۷) باقی ماند. این امر حکایت از بلوغ اکوسیستم استارت‌آپی دارد و جایگاه سرمایه‌گذاری خطرپذیر را به عنوان موتور محرکه نوآوری تثبیت کرد. هرچند که در این مدت رویکرد اتخاذ شده نسبت به سال‌های اوج سرمایه‌گذاری خطرپذیر بالغانه‌تر و حساب‌شده‌تر بود.

رشد و افول ارزش معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر

بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، ارزش معاملات VC شاهد رشد انفجاری بود و از ۵۰ میلیارد دلار در نیمه اول ۲۰۲۰ به ۱۷۰ میلیارد دلار در نیمه دوم ۲۰۲۱ رسید. این رشد بی‌سابقه تحت تاثیر تحول دیجیتال ناشی از پاندمی و سیاست‌های حمایتی دولت‌ها شکل گرفت. اما این روند صعودی مدتی دوام نیاورد و تا سال ۲۰۲۳، ارزش معاملات دوباره به سطح ۵۰ میلیارد دلار بازگشت که نشان‌دهنده تاثیر شرایط اقتصادی سخت، تورم و احتیاط سرمایه‌گذاران بود.

روند تعداد معاملات: کاهشی اما انعطاف‌پذیرتر

در حالی که تعداد معاملات از ۳هزار و پانصد مورد در ۲۰۲۰ به هفت هزار و ۴۰۰ مورد در ۲۰۲۲ رسید، این شاخص نیز از سال ۲۰۲۲ روند نزولی به خود گرفت. جالب توجه اینکه کاهش تعداد معاملات (۳۰درصد در سال ۲۰۲۴) نسبت به افت ارزش معاملات ملایم‌تر بود و همچنان بالاتر از سطح چهار سال گذشته باقی ماند. این نشان می‌دهد که اگرچه حجم سرمایه‌گذاری‌ها کاهش یافته اما فعالیت در اکوسیستم استارت‌آپی همچنان نسبت به سال‌های قبل از پاندمی پررونق‌تر است.

بازیابی نامتوازن در سال ۲۰۲۴

در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۴، بازار سرمایه‌گذاری خطرپذیر شاهد روندی ناهمگون بود؛ درحالی که ارزش کل معاملات ۲۰ درصد رشد کرد، این بهبود عمدتا متکی بر رشد چشمگیر ۵۰ درصدی در آمریکای شمالی بود. در مقابل اروپا با رشد ملایم ۶ درصدی همراه شد و مناطق آسیای شرقی و آفریقا به ترتیب با کاهش ۲۰ و ۸۰ درصدی مواجه شدند.

تحلیل روند سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مناطق مختلف جهان از سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴ نشان‌دهنده تفاوت‌های چشمگیری است. آمریکای شمالی به عنوان پیشروترین منطقه، رشد مستمری را تجربه کرده، درحالی که اروپا روندی پایدارتر داشته است. آسیا-اقیانوسیه پس از رشد اولیه با کاهش نسبی مواجه شد، در حالی که آمریکای لاتین و آفریقا، اگرچه از پایه کوچک‌تری شروع کردند اما رشد تدریجی و پایداری را ثبت کردند.

همه مناطق در ۲۰۲۱ به اوج فعالیت رسیدند، اما واکنش آنها به چالش‌های پس از آن متفاوت بود، به طوری که مناطق توسعه‌یافته‌تر مانند آمریکای شمالی انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دادند. این تفاوت‌ها هم شرایط اقتصادی هر منطقه و هم سطح بلوغ اکوسیستم نوآوری آنها را منعکس می‌کند.

از سوی دیگر، تعداد معاملات در تمامی مناطق کاهش یافت که این افت در آمریکای شمالی (۳۵ درصد)، آمریکای لاتین و آفریقا (هر دو ۴۵ درصد) به شدیدترین شکل خود ظاهر شد. این آمار نشان‌دهنده چالش‌های پیش‌روی اکوسیستم سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سطح جهانی است. این آمارها نشان می‌دهد که بهبود بازار VC در سطح جهانی یکسان نبوده و منطقه آمریکای شمالی همچنان پیشتاز است.

تحلیل روند معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر از ۲۰۱۷ تاکنون نشان می‌دهد که آمریکای شمالی با حفظ جایگاه پیشرو خود بیشترین سهم معاملات جهانی را داشته، درحالی که آسیا-اقیانوسیه با نوسانات بیشتری در رتبه دوم قرار گرفته است. اروپا با ثبات نسبی جایگاه سوم را حفظ کرده، در مقابل مناطق درحال‌توسعه مانند آمریکای لاتین و آفریقا اگرچه سهم کمتری دارند، اما رشد قابل‌توجهی نشان داده‌اند. همه مناطق در ۲۰۲۱ به اوج فعالیت رسیدند، اما واکنش آنها به چالش‌های پس از آن متفاوت بود، به‌طوری که مناطق توسعه‌یافته انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دادند، درحالی که مناطق درحال‌توسعه با نوسانات شدیدتری مواجه شدند که این تفاوت‌ها هم شرایط اقتصادی و هم سطح بلوغ اکوسیستم نوآوری هر منطقه را منعکس می‌کند.

سهم ارزش معاملات حاصل از سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مناطق مختلف جهان

در سال ۲۰۲۳، سهم آفریقا و آمریکای لاتین از ارزش کل معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) جهانی به ترتیب ۰.۸٪ و ۱٪ بود. این میزان نسبت به سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است، چرا که در آن زمان سهم آفریقا تنها ۰.۱٪ و آمریکای لاتین ۰.۴٪ بود.
آمریکای شمالی همچنان با حفظ نیمی از ارزش کل معاملات VC در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۲۳، جایگاه برتر خود را حفظ کرده است. در سال ۲۰۲۴ نیز شواهد حاکی از رشد بیشتر سهم این منطقه است.
در این میان، تغییرات قابل توجهی بین اروپا و آسیای شرقی-اقیانوسیه رخ داده است. سهم آسیای شرقی-اقیانوسیه از ارزش کل معاملات VC از ۳۸٪ در سال ۲۰۱۷ به ۲۸٪ در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. در مقابل، اروپا رشد چشمگیری داشته و سهم خود را از ۱۰٪ به ۱۹٪ رسانده است.

شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۴ و اهمیت سرمایه‌گذاری خطرپذیر

شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۴ (GII) با سه معیار کلیدی، نقش سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر (VC) در اکوسیستم‌های نوآوری را ارزیابی می‌کند:
سرمایه‌گذاران VC: این معیار به تعداد معاملات سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر به ازای هر میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی (بر اساس قدرت خرید یا PPP$ GDP) می‌پردازد.
دریافت‌کنندگان VC: این معیار به تعداد استارتاپ‌ها و شرکت‌هایی اشاره دارد که توانسته‌اند سرمایه VC جذب کنند، به ازای هر میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی (PPP$ GDP).
ارزش سرمایه VC دریافت‌شده: این شاخص میزان کل سرمایه جذب‌شده از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر را به‌عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی (% GDP) اندازه‌گیری می‌کند.
این داده‌ها از طریق همکاری بین سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) و شرکت LSEG Data & Analytics گردآوری شده است. ابزار اسکرینر سرمایه‌گذاری خصوصی LSEG (Eikon) نیز اطلاعات دقیق در مورد معاملات VC، میزان سرمایه‌گذاری و جزئیات سرمایه‌گذاران و دریافت‌کنندگان از سال ۱۹۹۵ تاکنون را ارائه می‌دهد.

منبع : www.wipo.int