الزام دریافت اینماد چه تاثیری روی حجم تجارت الکترونیکی داشته است؟

به گزارش پیوست، تعداد کل معاملات تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ طبق گزارش سالانه ۱۷ درصد کاهش پیدا کرده است و این رقم با کاهش ۱۷ درصدی تعداد تراکنش‌های خرید اینترنتی در سال ۱۴۰۱ برابری می‌کند.

البته در این دوره زمانی درگاه‌‌های اینترنتی با چالش‌های مختلفی مواجه شدند ابتدا پذیرندگان پرداختیارها ملزم به دریافت اینماد شدند و پس از آن الزام اتصال درگاه‌های پرداخت به مالیات مطرح شد همین موارد و درنهایت مصوبه‌های شاپرک برای کنترل میزان تراکنش‌ها به نظر می‌رسد در مجموع موجب کاهش تراکنش‌های درگاه‌های اینترنتی شده باشد.

مقایسه آمار منتشر شده از تعداد تراکنش‌های درگاه‌های اینترنتی نشان می‌دهد که کاهش میزان تراکنش‌های درگاه‌های اینترنتی از دی‌ماه ۱۴۰۰ آغاز و تا دی ماه ۱۴۰۱ ادامه داشته است.

کاهش میزان تراکنش‌های درگاه‌های اینترنتی با اجباری شدن دریافت اینماد برای درگاه‌های پرداختی اینترنتی ارتباط مستقیم دارد. سوم آذر ماه ۱۴۰۰ شاپرک طی نامه‌ای به پرداخت‌یارها و شرکت‌های پرداخت اعلام کرد که تمامی پذیرندگان جدیدشان باید قبل از دریافت درگاه پرداخت اقدام به دریافت اینماد کرده باشند و پرداخت‌یارها از این پس فقط به کسانی درگاه پرداخت ارائه دهند که دارای نماد اعتماد الکترونیکی باشند.

طبق آیین‌نامه اجرایی قانون مبارزه با پولشویی ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت مکلف شدند تا پیش از ارائه هرگونه ابزار پذیرش اطلاعات، مجوز نماد اعتماد الکترونیکی را از پذیرنده دریافت کنند هرچند این قانون در ۹۸ به تصویب رسید و همان زمان برای PSPها اجرایی شد اما اختلاف نظر بر سر اینکه آیا پرداخت‌یارها نیز مشمول این قانون می‌شوند یا خیر موجب شد تا اجرای کامل این قانون در نهایت به آذر ماه ۱۴۰۰ موکول شود.

همان زمان اجرای این قانون موجب شد تا انجمن فین‌تک و شرکت‌های پرداختیاری به آن اعتراض کنند اما در نهایت ارائه درگاه پرداخت اینترنتی از سوی تمامی شرکت‌های پرداخت (PSP و پرداخت‌یار) منوط به دریافت اینماد شد و مرکز توسعه تجارت الکترونیکی برای تسهیل این روند راهکار صدور اینماد بی‌ستاره را پیش‌بینی و اجرایی کرد.

هر چند صدور نماد بی‌ستاره از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ آغاز شد اما به نظر می‌رسد تاثیر پیاده‌سازی این سیاست تا دی ماه ۱۴۰۱ به طول می‌انجامد چراکه پس از یک سال در دی ماه ۱۴۰۱ برای اولین بار رشد منفی تعداد تراکنش‌های اینترنتی به عددی مثبت تبدیل می‌شود. بر این اساس، روند اعطای اینماد به شکلی مستقیم بر تعداد تراکنش‌های اینترنتی تاثیر داشته است. همچنین تعداد وب‌سایت‌های دارای اینماد نیز نشان از فاصله معنادار تعداد اینماد و فروشگاه‌های فعال دارد و از ۴۷۰ هزار وب‌سایت تنها ۱۴۰ هزار و ۹۹۰ وب‌سایت اینماد دارند و ۱۶ هزار واحد نیز اینماد خاکستری دارند. به عبارتی ۳۳ درصد از وب‌سایت‌های تجارت الکترونیکی دارای اینماد هستند و ۶۷ درصد وب‌سایت‌های تجارت الکترونیکی باوجود الزام دریافت اینماد همچنان بدون نماد اعتماد الکترونیکی فعالیت می‌کنند.

در واقع، بررسی روند رشد اینماد نشان می‌دهد این الزام با فضای بازار همخوان نبوده و کاهش تعداد تراکنش درگاه پرداخت اینترنتی با رشد ۱۸ درصدی تعداد تراکنش‌ها از پایانه‌های فروشگاهی همراه بوده است. این در حالی است که از ۱ هزار و ۸۳۳ همت حجم تجارت الکترونیکی بیش از ۱ هزار و ۲۸۳ همت از طریق درگاه پرداخت اینترنتی انجام شده است و تنها ۵۵۰ همت از طریق روش‌های دیگر پرداخت نهایی شده است. همچنین از ۳ میلیارد تراکنش بیش از ۱.۵ میلیارد تراکنش از طریق درگاه پرداخت اینترنتی انجام شده است.

همچنین گزارش سال ۱۴۰۱ تجارت الکترونیکی هر چند نشان می‌دهد تعداد تراکنش‌های اینترنتی کاهش یافته، اما مبلغ تراکنش‌های اینترنتی همواره صعودی بوده است که این رقم می‌تواند نشان دهنده تاثیر تورم بر میانگین مبلغی هر تراکنش باشد. متوسط مبلغ تراکنش‌های تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ طبق گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ۶۱۴ هزار تومان برآورد شده که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۷۹ درصد رشد کرده است.

بررسی این آمارها نشان می‌دهد همچنان حجم عمده بازار از نظر مبلغی از طریق درگاه پرداخت اینترنتی انجام می‌شود و روند تنظیم‌گری شاپرک و مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در الزام دریافت اینماد برای اخذ درگاه پرداخت اینترنتی از حجم تعداد تراکنش‌های IPG کاسته است. به نظر می‌رسد ادامه این روند بازار درگاه پرداخت اینترنتی را تحت تاثیر قرار دهد و حجم بازار پرداخت‌یاری‌ها را به نفع شرکت‌های پرداخت الکترونیکی (PSPها) کاهش دهد.