از یاندکس چه می‌‌دانیم

یاندکس یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری در روسیه و ارائه‌دهنده موتور جستجویی با همین نام است که سهم قابل توجهی از بازار روسیه را در اختیار دارد. موتور جستجوی یاندکس به عنوان اولین محصول این شرکت در سال ۱۹۹۳ فعالیت خود را در روسیه آغاز کرد و براساس آخرین گزارش Statcounter در سپتامبر ۲۰۲۲ با در اختیار داشتن سهم ۴۸.۸۴ درصدی از جست‌وجوهای روسیه، بیشترین سهم را در بازار داخلی این کشور دارد. اما این موتور جست‌وجو در ابعاد جهانی پس از گوگل، بینگ و یاهو تنها ۰.۷۹ درصد از بازار را به خود اختصاص داده است.

تفاوت گوگل با یاندکس

گوگل به مترادفی برای موتور جستجو در ذهن کاربران اینترنت تبدیل شده و با اینکه‌یاندکس این تعریف کلی را تغییر نمی‌دهد اما تفاوت‌های مهمی با تصور ما از یک موتور جستجو دارد. تفاوت‌های ظاهری مانند لوگوی کوچکی که در کنار تمام نتایج جست‌وجو دیده می‌شود در همان ابتدا توجه شما را جلب می‌کند ضمن اینکه‌یاندکس به دلیل طرفداران کمتر، به آدرس‌ها و محتوای کمتری نیز دسترسی دارد.

برای مثال اگر کلمه Iran را در‌یاندکس جستجو کنید، این موتور جست‌وجو تنها ۵ میلیون نتیجه برای این کلمه در اختیار شما می‌گذارد در حالی که جستجوی همین کلمه در گوگل بیش از یک میلیارد و چهارصد میلیون نتیجه به همراه دارد. مبحث مهم دیگر، تمرکز این موتور جستجو بر موقعیت جغرافیایی است. ‌یاندکس به دلیل فعالیت محدود، اهمیت بیشتری برای موقعیت جغرافیایی قائل است و مکان و جامعه هدف وب‌سایت در رده‌بندی نتایج نقش پررنگ‌تری دارند.

نمایش نتایج به لحاظ منطقه جغرافیایی از نگاه سئو یا بهینه‌سازی موتور جستجو نیز اهمیت بیشتری برای‌یاندکس دارد. ‌یاندکس امتیاز بیشتری هم برای قدمت و تاریخ آغاز به کار یک آدرس اینترنتی قائل است و این فاکتور نقش مهمی در رده‌بندی نتایج‌یاندکس ایفا می‌کند.

اما از تفاوت‌های مثبت یاندکس با گوگل می‌توان به تفکیک بخش تبلیغات از جست‌وجوی اصلی اشاره کرد. در نواری که نتایج جست‌وجو را همچون گوگل به بخش‌های مختلف از جمله تصاویر و ویدیو دسته‌بندی می‌کند، دسته خاصی هم به تبلیغات اختصاص داده شده و در نتیجه خبری از تبلیغات در صفحه اصلی نیست.

فایننشیال‌تایمز در ماه مارس ۲۰۲۲ گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد یاندکس با قراردادن کدی در اپلیکیشن‌های موبایل به جمع‌آوری اطلاعاتی از کاربران موبایل مشغول است. فایننشیال‌تایمز این گزارش را توجه به بررسی‌های زک ادواردز، محقق امنیتی و بررسی‌های داخلی منتشر کرد. یاندکس پس از انتشار گزارش به جمع‌آواری اطلاعات دستگاه، شبکه و آدرس IP کاربران اعتراف کرد اما گفت این داده‌ها برای استفاده‌های محدود و بدون هدف شخصی‌سازی جمع‌آوری می‌شوند. یاندکس مدعی است امکان ردیابی و شناسایی افراد با چنین اطلاعاتی عملا برای آنها امکان پذیر نیست. با این حال محققان نگران دسترسی دولت روسیه به اطلاعات این شرکت هستند.

یاندکس تاکسی و همکاری با اوبر

اوبر از شرکت‌های بزرگ همسفری جهان نیز در سال ۲۰۱۷ فعالیت‌های خود در روسیه را با Yandex.Taxi تلفیق کرد که البته در سال ۲۰۲۱ و به دنبال تحریم کشور‌های غربی، این شرکت روند فروش سهام خود در یاندکس را آغاز کرده و فرایند جدایی ادامه دارد.
اوبر در فوریه ۲۰۲۲ به نیویورک‌تایمز گفت سه تن از مدیران این شرکت که در هیات مدیره یاندکس حضور داشتند به فعالیت خود پایان داده‌اند و تنها نماینده‌ای برای نظارت بر فرایند فروش سهام اوبر جایگزین آنها می‌شود. با وجود اهمیت بخش‌های مختلف یاندکس، موتور جستجو همچنان محور اصلی این شرکت است و یکی از مهره‌های مهم استراتژی روسیه برای رهایی از شرکت‌های فناوری آمریکا محسوب می‌شود.

آمار خدمات یاندکس

یاندکس که در ابتدا بازار جست‌وجو را هدف گرفته بود، فعالیت خود را به حوزه‌های مختلفی گسترش داده است که در جدول زیر برخی از خدمات پرتال یاندکس را مشاهده می‌کنید. البته فعالیت‌های این شرکت محدود به این موارد نیست و خدماتی مانند تاکسی، ذخیره‌سازی داده‌ها، دلیوری، آموزش، استودیو، آلیس، مرورگر و غیره در این لیست ذکر نشده‌اند.

شرکت یاندکس در سال ۲۰۱۹ فعالیت خود را در زمینه ربات‌ و تاکسی‌های خودران نیز آغاز کرد. از جمله محصولات مهم یاندکس در این حوزه می‌توان به ربات‌های تحویل دلیوری و تحویل بسته اشاره کرد. یاندکس روور (Rover) که از سال ۲۰۲۱ وارد فاز آزمایشی شد و سپس در کشورهای مختلف جهان از جمله آمریکا فعالیت خود را آغاز کرد، عمدتا برای تحویل غذا استفاده می‌شود و در دوران همه‌گیری کووید طرفداران زیادی پیدا کرد.

این شرکت همچنین در زمینه خودروهای خودران نیز فعالیت داشته و خودروی تمام خودکار یاندکس در نمایشگاه محصولات الکترونیکی CES در سال ۲۰۱۹ لاس‌وگاس به نمایش گذاشته شدند. در همان سال یاندکس آزمایش این خودروها را در مسکو و جاده‌های برفی این شهر نیز آغاز کرد و در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ آزمایش‌ این خودرو به شهرهای مختلف روسیه و آمریکا گسترش یافت.
با این حال در پی حمله روسیه به اوکراین و تنش بین غرب و روسیه، فعالیت یاندکس نیز در کشور‌های اروپایی و آمریکا متوقف شد و ربات‌ها و خودروهای متعلق به این شرکت روسی به کار خود در این کشور‌ها پایان دادند.

اپلیکیشن یاندکس

اپلیکیشن یاندکس (Yandex Start) سرویس‌های کاربردی و متنوع یاندکس را در خود جای داده است. در این اپلیکیشن می‌توان از خدماتی مانند جستجو، مرور اینترنت، آب و هوا، ترافیک، اخبار، تبلیغات، رویدادها، مترجم و جستجو استفاده کرد. البته اپلیکیشن یاندکس سیستم تشخیص گفتار و جستجوی تصاویر را دارد.
اپلیکیشن یاندکس می‌تواند کدهای QR را بخواند، به سوالات متداول پاسخ دهد و دسترسی سریع به تمام سرویس‌های یاندکس را فراهم کند. بخش خبری این اپلیکیشن علاوه بر اخبار شامل نرخ ارز، آب و هوا و دیگر اطلاعات مهم است و قابلیت شخصی سازی دارد. اخیر بخشی برای مدیریت دستگاه‌ها و خانه هوشمند نیز به این برنامه اضافه شده است.

سرویس ترجمه یاندکس

موتور ترجمه یاندکس (Yandex Translate) یک سرویس تحت‌وب است که توسط یاندکس ارائه می‌شود و برای ترجمه متن یا صفحات وب به زبان‌های مختلف کاربرد دارد. سرویس ترجمه یاندکس می‌تواند فارسی را ترجمه کند اما در مقایسه با سایر ابزارها کیفیت پایین‌تری دارد. این سرویس از ترجمه ماشینی خودآموز استفاده می‌کند که توسط یاندکس توسعه یافته است. موتور ترجمه یاندکس، تک واژه‌ها را بر اساس فرهنگ لغت ترجمه می‌کند و سپس با آموخته‌های خود از تجزیه و تحلیل میلیون‌ها عبارت، نتیجه را نمایش می‌دهد. در واقع در ابتدا برای ترجمه متن، عبارت‌ها با یک پایگاه داده از کلمات تطبیق داده می‌شوند سپس کامپیوتر متن را با مدل‌های زبان پایه مقایسه می‌کند و سعی می‌کند معنای یک عبارت را در ترکیب با سایر کلمات متن تعیین کند.

موتور ترجمه یاندکس از سال 2017 علاوه بر ترجمه ماشینی از سیستم شبکه عصبی نیز استفاده می‌کند. یاندکس موتور ترجمه خود را از سال 2009 راه‌اندازی کرده و ابتدا در مرورگر یاندکس مورد استفاده قرار می‌گرفت. یاندکس مدعی است زبان‌هایی که از گوگل حذف شده‌اند را به سیستم خود اضافه کرده و به این زبان‌ها به عنوان میراث بشریت نگاه می‌کند. البته بدیهی است که زبان‌های غیررایج روسی در این زمینه بیشتر مورد توجه هستند.

مرورگر یاندکس

مرورگر یاندکس (Yandex Browser) یک مرورگر وب متن‌باز است که از موتور مرورگر وب Blink استفاده می‌کند و مبتنی بر پروژه کرومیوم است. این مرورگر امنیت صفحات وب را با سیستم امنیتی یاندکس بررسی می‌کند و فایل‌های دانلود شده را با آنتی ویروس کسپرسکی چک می‌کند. مرورگر یاندکس برای ویندوزفون، مک‌او‌اس، لینوکس، اندروید و iOS در دسترس است. سهم بازار کروم در روسیه روی سهم بازار موتور جستجوی یاندکس نیز موثر است زیرا کروم از گوگل سرچ استفاده می‌کند و این مرورگر از یاندکس محبوب‌تر است.

این مرورگر دومین مرورگر وب محبوب دسکتاپ (سومین مرورگر موبایل) در روسیه با ۲۱.۵ درصد سهم‌بازار است اما در کشورهای دیگر محبوبیت کمتری دارد، برای مثال در اوکراین ۴.۴۵ درصد و در سطح جهانی سهم با ۱.۶۵ درصد در رتبه ششم و پایین‌تر از اینترنت اکسپلورر قرار دارد.

نقشه یاندکس

نقشه یاندکس (s) یک سرویس نقشه تحت وب روسی است که توسط یاندکس توسعه داده شده و کل جهان را پایش کرده است. این نقشه امکاناتی مانند مسیریابی با قابلیت‌های تعیین جهت و زمان‌های تخمینی رسیدن برای رانندگی، پیاده‌روی، دوچرخه سواری، اسکیت‌سواری و خدمات حمل و نقل عمومی را فراهم می‌کند همچنین جستجوی اماکن، اطلاعات مربوط به ترافیک و پانوراماهای خیابانی نیز در این نقشه قابل استفاده هستند.

نقشه یاندکس در سال ۲۰۰۴ راه‌اندازی شد محبوب‌ترین سرویس نقشه در روسیه است که ماهانه حدود ۱۱.۵ میلیون کاربر در روسیه و بیش از ۲۰ میلیون کاربر در سراسر جهان دارد. این سرویس در ابتدا تنها نقشه‌هایی از روسیه و اوکراین داشت، اما اکنون شامل نقشه‌های جهانی می‌شود. کاربران می‌توانند مسافت‌ها را اندازه گیری کنند و با کشیدن بین نقاط روی نقشه، مسیرها را به دست آورند. اپلیکیشن Yandex Maps برای iOS، اندروید و ویندوزفون منتشر شده است.

حالت نمایش ماهواره‌ای یاندکس‌مپ برای اماکن جهانی به اندازه گوگل‌مپ دقیق نیست ولی کیفیت خوبی برای کشورهای روسیه، بلاروس، اوکراین، ترکیه و قزاقستان دارد. ضمن اینکه نمای خیابانی تنها برای شهرهای روسیه، اوکراین، بلاروس، ارمنستان، ترکیه، ازبکستان و قزاقستان در دسترس است.

یاندکس موزیک

یاندکس موزیک (Yandex Music) یک سرویس پخش (استریم) موسیقی است که روزانه توسط بیش از 4 میلیون نفر استفاده می‌شود. این سرویس در ایران قابل استفاده نیست. محبوب ترین ویژگی یاندکس موزیک، لیست‌های پخش هوشمند است که هر روز برای هر کاربر به‌روز می‌شود و ویژگی‌هایی مانند آهنگ‌هایی که اخیرا پخش شده، موسیقی‌های مشابه با آهنگ‌های مورد علاقه و آهنگ‌های متنوع براساس سلیقه کاربر است.

این سرویس در ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، گرجستان، اسرائیل، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در دسترس است.

یاندکس مانی

یاندکس مانی (YooMoney) یک کیف‌پول هوشمند و یک کارت فیزیکی است که با اتصال حساب بانکی می‌توان از آن استفاده کرد. هر جا که کارت‌های شبکه بانکی روسیه با نام میر قابل استفاده هستند، یاندکس مانی نیز کاربرد دارد. یاندکس مانی یک سیستم بازپرداخت وجه نیز دارد که بر اساسی امتیازی که کاربران از خرید دریافت می‌کنند و تخفیفی که ارائه‌دهندگان در نظر گرفته‌اند، بخشی از پول خود به آنها عودت داده می‌شود.

کیف پول و کارت‌های فیزیکی یاندکس مانی می توانند برای پرداخت‌های آنلاین و آفلاین مورد استفاده قرار گیرند به عنوان مثال می‌توان برای انتقال روبل روسیه به اپل‌پی، سامسونگ‌پی، گوگل‌پی و گارمین‌پی از آن استفاده کرد. اخیرا نیز کاربران می‌توانند با هر واحد ارزی که تمایل دارند حساب باز کنند و از حساب خود به صورت روبل، به حساب ارزی پول واریز کنند.