صبح روزی که وزیر ارتباطات در برنامه تلویزیونی اعلام کرد ماهواره «پیام» در مدار قرار نگرفته و سقوط کرده است، موضوع اصلی که فناوری فضایی ایران بود در لابهلای شوخیهای مجری و ستایشهای بیحدوحصر از راستگویی آذری جهرمی مغفول ماند؛ اما در روزهای بعد بسیاری از کاربران در توییتر از وزیر پرسیدند در شرایطی که کشور درگیر مشکلات عدیدهای است پرتاب ماهواره به فضا چه اهمیتی دارد؟
برنامه فضایی ایران در سالهای میانی دهه 50 آغاز شد، با وقوع انقلاب و سپس جنگ، متوقف ماند و پس از آن دوباره از سر گرفته شد. تا امروز که ارسال ماهواره به فضا همچنان ادامه دارد. گاهی با موفقیت و گاهی با شکست.
گزارش میثم قاسمی در این باره را بشنوید.
ارز گران با برق ارزان به دست میآید
با صدای: مهرک محمودیساعت هشت صبح بارانی یک روز نیمه تعطیل بیشتر دوست دارید که پشت پنجره بنشینید و قهوهای بنوشید و به تماس باران به برگهای درختان نگاه کنید اما آن روز صبح قرار بود من با محمد جلال، قائم مقام معاونت ICT مرکز همکاریهای تحول و پیشرفت ریاست جمهوری، در مورد موضوع استخراج رمزارز صحبت کنم.
وقتی برای انجام جلسه وارد یکی از اتاق جلسات شدم تمام رویاپردازیام در مورد یک روز بارانی به اتمام رسید، چراکه هیچ پنجرهای در آن اتاق نبود تا من از طریق آن در لابهلای مصاحبه با نیمنگاهی به بیرون رویای یک روز بارانی را در سر بپرورانم. محمد جلال تند صحبت میکرد اما مشخص بود که موضوع کاملاً برایش روشن است، گویی پنجرهای ذهن او به سوی نور و باران گشوده است. او امیدوار به اتخاذ تصمیم از سوی دولت در کمترین زمان ممکن بود. با او در این گفتوگو نه به عنوان یک مقام مسئول و دولتی بلکه به عنوان یک کارشناس در حوزه ماینینگ به گفتوگو نشستهایم. مشروح گفتوگوی ما با محمد جلال را بشنوید.
انیگما نام دستهای از ماشینهای الکترومکانیکی بود که برای رمزنگاری و رمزگشایی پیامهای محرمانه به کار میرفت و در سال 1920 میلادی برای محافظت از ارتباطات تجاری، دیپلماتیک و نظامی عرضه شد. انیگما را یک مهندس آلمانی به نام آرتور شربیوس در پایان جنگ جهانی اول اختراع کرد و ارتش آلمان نازی مدل ویژهای از این ماشین به نام انیگمای ورماخت را تولید و برای رمزنگاری و رمزگشایی پیامهای نظامی در طول جنگ جهانی دوم از آن استفاده کرد.
آرتور شربیوس در خواب هم نمیدید که روزی تکنولوژی چنان پیشرفتی کند که بتوان با استفاده از رمزنگاری، ارزهای دیجیتالی غیرقابل هک و پیگیری برای انتقال در اینترنت تولید کرد. اولین مقالات درباره ارزهای دیجیتالی و چگونگی استخراج آنها یا همان ماینینگ در سال 2009 نوشته شد و حالا پس از گذشت نزدیک به 10 سال میگویند کلید نجات اقتصاد جهانی دست آنهاست. گزارش نسیم سلطان بیگی در این باره را بشنوید.
معدنچیان مشغول کارند، نه با بیل و کلنگ که با سرورهای کامپیوتری. آنها در جستوجوی طلا نیستند، در پی استخراج رمزارز هستند. اما چالش معدنچیان جدید در همین ابتدا بر سر تفسیر و اطلاق یک واژه چهارحرفی به نام صنعت است.
اگر تعریف این واژه را در ویکیپدیا یا دانشنامههای مختلف جستوجو کنید، این اختلاف نظر به صورت واضح مشخص است. حال وقتی کلمه صنعت با واژه ناآشنای دیگری با عنوان ماینینگ یا استخراج ارزرمز گره میخورد این اختلاف نظر دو چندان میشود. اینجا درست همان جایی است که معدنچیان رمزارز بیش از آنکه در جستوجوی ارز باشند باید در پی اثبات صنعتی بودن فعالیت خود باشند و این است آغاز یک داستان پرابهام. گزارش مهرک محمودی در این باره را بشنوید.
دیگران درخواست فیلتر میدهند به نام قوه قضاییه تمام میشود
با صدای: سونیتا سراب پوراحتمالاً پرسروصداترین گفتوگوی ماه گذشته در حوزه فناوری اطلاعات گفتوگو با جواد جاویدنیا، سرپرست معاونت فضای مجازی دادستانی و البته دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه، بود. گفتوگویی که خبرهای بسیار مهم آن برای کسبوکارهای فضای مجازی زیر سایه صحبتهای او در مورد وجود دستور قضایی برای فیلترینگ اینستاگرام، گم شد. از جمله خبرهای بسیاری مهمی که جاویدنیا در گفتوگوی مفصل خود با پیوست اعلام کرد تدبیرهای ویژه این معاونت برای مقابله با فیلترینگ بدون ضابطه کسبوکارهای فضای مجازی بود.
از سوی دیگر او در این گفتوگو سازوکار فیلترینگ در قوه قضائیه را بازگو و به این حقیقت پنهان شده در پشت اخبار و حواشی داستان فیلترینگ هر یک از کسبوکارها اشاره کرد که آیا واقعاً مسبب بسیاری از تصمیمات در حوزه فیلترینگ قوه قضائیه است یا اجزای پنهانی در دولت نقش اصلی در این زمینه را بازی میکنند. چند بمب خبری دیگر هم در این گفتوگو نهفته است که شاید مطالعه دقیق مصاحبه آنها را نمایان کند؛ از جمله اینکه بارها بسیاری از کسبوکارهای مجازی به درخواست نهادها و تشکلهایی که باید حامی استارتآپها باشند فیلتر شدهاند و اینکه لزوماً نقطه شروع هر فیلترینگی در کشور قوه قضائیه نیست. گفتوگوی مفصل ما با جواد جاویدنیا را بشنوید.
دستگاهی که بدون هماهنگی شکایت کند قانون شکن است
با صدای: آرش برهمندبدون شک توانایی یکی از معدود زنان کابینه دولت دوازدهم باعث شد در این گیرودار شرایط اقتصادی، دولت از او برای حل مسائل حقوقی پیچیدهای که در سالهای گذشته گریبانگیر کسبوکارهای فضای مجازی شده و نتیجه آن ضرر به اقتصاد کشور است کمک بگیرد. لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس جمهوری، فارغ التحصیل دکتری حقوق خصوصی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. او همچنین دورههای علمی تحقیقاتی مختلفی در آکادمیها و دانشگاههای بزرگ و شناخته شده از جمله آکادمی حقوق بینالملل لاهه و دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد گذرانده و از این میان با حقوق بینالملل و دعاوی بینالمللی نیز آشنا شده است.
قطعاً همین کارنامه و تجربه موفق حقوقی او بهترین گزینه برای انتخاب شدنش به عنوان مجری تشکیل کارگروه کاهش موانع کسبوکارهای مجازی و قانونگذاری در این زمینه است. در گفتوگویی که بین روزهای شلوغ کاری با او انجام دادیم جنیدی از تلاش دولت برای حمایت از کسبوکارهای نوپا گفت و اینکه چگونه تیم حقوقی او میخواهد با قوه قضائیه در بحث فیلترینگ به تعامل مشخص و سازنده برسد. گفتوگوی ما با معاون حقوقی رئیس جمهوری را بشنوید:
عصر روز جمعه 8 دی ماه 1396 فیلمهایی در کانالهای تلگرامی به اشتراک گذاشته میشد که باور کردن آنها سخت بود. تظاهراتی که قرار بود در مخالفت با دولت برگزار شود، میزبان تندترین شعارها علیه کلیت نظام شد و همین اتفاق کافی بود تا یک کانال تلگرامی روی موج نارضایتی سوار شود و پردامنهترین اعتراضات 40 ساله اخیر را ایجاد کند. همین نقش بود که در اولین گام باعث فیلتر تلگرام و اینستاگرام شد و در ادامه، قدرت اینترنت را به رخ کشید. قدرتی که تا پیش از آن تنها روی کاغذ بود و برآورد دقیقی از آن وجود نداشت. اعتراضات دی ماه 96 پیامهای فراوانی داشت و یکی هم این بود که اینترنت را دیگر نمیتوان نادیده گرفت. گزارش میثم قاسمی در این باره را بشنوید.
تولد موتورهای جست وجو را میتوان یکی از تحولات مهم سالهای پایانی قرن بیستم دانست. تحولی که هرچند مرهون انقلاب اینترنتی بوده اما قدرت محرکه آن در دستان توسعهدهندگان نرمافزاری قرار داشته که با ابزاری به نام خلاقیت روزبهروز بر امکانات و قابلیتهای موتورهای جستوجو اضافه کردهاند. اما چه شد که سودای رقابت با گوگل در دل سیاستگذاران فضای مجازی ایران نیز رخنه کرد، آن هم در دورهای که زیرساختهای فناوری کشور مانند امروز توسعه پیدا نکرده بود؟ اگر میخواهید پاسخ این سوال را بدانید، گزارش مینا نوبهار در این باره را بشنوید.
ما به عنوان کشوری که در سه دهه گذشته با انواع و اقسام تحریم ها دست و پنجه نرم کردهایم ، آیا برای پیشگیری از آثار شوم تحریم فکری کردیم و آستینی بالا زدیم، یا به تماشای این غول نه چندان دوست داشتنی نشستیم؟ غولی که روزبهروز قدش بلند تر میشود و سایهاش درازتر. علاوه بر محدودیت های مراودات مالی و تحریم شدن اغلب بانکهای ایرانی، چیزی که بیش از دورههای گذشته به این تحریمها چهره دهشتناک داده قرار گرفتن نام برخی از شرکتهای فناوری اطلاعات ایران به لیست بلندبالای تحریمهای دفتر کنترل داراییهای خارجی آمریکا موسوم به OFAC است، آن هم در شرایطی که مجموعه حاکمیت راه نجات از اقتصاد نفتی را در فناوری اطلاعات عنوان میکند و توسعه اقتصاد دیجیتالی را تبدیل به ادبیات رایج خود کرده است.
حال این سوال مطرح میشود که تحریمها تاکنون چه تاثیری روی حوزه فاوا گذاشته است؟ برای یافتن پاسخ این سوال، گزارش مینا نوبهار در این باره رابشنوید.
با وجود حمایتهای مالی و زیرساختی که تاکنون از سوی وزارت ارتباطات از پیامرسانهای داخلی صورت گرفته است اما همچنان این پیامرسانها نتوانستهاند آنگونه که باید مورد توجه کاربران ایرانی قرار بگیرند. جدیدترین بررسیهای صورتگرفته توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، که در اواسط مهرماه سال جاری منتشر شد، نشان میدهد با وجود فیلترینگ تلگرام همچنان بیش از 47 درصد کاربران از این پیامرسان استفاده میکنند. در مقابل نیز در ماههای گذشته میزان استفاده از شبکههای اجتماعی داخلی کاهش چشمگیری پیدا کرده است. سونیتا سرابپور در این گزارش به وضعیت پیامرسانهای بومی بعد از فیلترینگ تلگرام و چرایی عدم استقبال کاربران از این پیامرسانها پرداخته است، با هم بشنویم.
«آغاز فعالیت قریب الوقوع است. » جملهای که این روزها اپراتورهای خصوصی پستی از مسئولان رگولاتوری بسیار میشنوند. 10 ماه از اعطای پروانه به اپراتورهای خصوصی پستی میگذرد اما آنها هنوز اجازه فعالیت رسمی ندارند. طبق قانون، زمان لازمالاجرا شدن قراردادهای فعالیت اپراتورهای خصوصی شش ماه پس از زمان اعطای پروانه به آنهاست و اکنون این زمان به پایان رسیده اما تا لحظه نگارش این گزارش اپراتورهای خصوصی پست نتوانستهاند کار خود را آغاز کنند. این در حالی است که اپراتورها در مرحله پیش از آغاز به کار نیز درگیر حاشیههایی شدهاند. گزارش بهناز توحیدی در این باره را بشنوید.
سهمیه سوخت را روی بلاکچین معامله خواهند کرد
با صدای: بهناز توحیدی، مهرک محمودیاوایل آذرماه بحث ثبت نام کارت سوخت المثنی مطرح شد. بسیاری بر این باور بودند این طرح برای جلوگیری از قاچاق است و برخی دیگر معتقد بودند روی آوردن دوباره به کارت سوخت به معنای دو نرخی و سهمیه بندی آن است که بیژن زنگنه، وزیر نفت، بارها اعلام کرد هنوز تصمیمی برای سهمیهبندی و دو نرخی کردن سوخت گرفته نشده است. پس از آن تبدیل کارت سوخت به بانک مرکزی هم مطرح شد. اما این سوال پیش آمد چه تفاوتی بین کارت سوخت و کارت بانکی وجود دارد. در گفتوگویی با شهرام رضایی، مدیر برنامهریزی شرکت ملی پخش و پالایش فراوردههای نفتی ایران، در مورد چرایی اجرا شدن این طرح و مزیتهای کارت بانکی به کارت سوخت و آینده این طرح صحبت کردیم. شرح این گفتوگو را بشنوید.
مساله پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی حالا آنچنان پیش رفته که قرار است بخشی از طرح بزرگتری به نام کیف پول الکترونیکی شهری باشد. شهرداری مشهد مهرماه امسال برای اجرا شدن این طرح مزاید های بحث برانگیز ترتیب داد و آذرماه هم در سازمان فاوای شهرداری تهران جلسهای در همین زمینه با حضور همه بازیگران صنعت پرداخت برگزار شد و طرحی ارائه و از حاضران جلسه درخواست شد ظرف دو هفته نظرات درباره طرح و مشخصات نماینده خود را به سازمان فاوای شهرداری تهران اعلام کنند.
در مرحله بعد قرار است جلسه ای با حضور نمایندگان شرکتها برای ادامه کار برگزار شود. اما این جلسه هم آنچنان که باید نتوانسته نظر موافق همه بازیگران این عرصه را جلب کند. برخی از شرکتها مانند اپلیکیشن «تومن » از دعوت نشدن به این جلسه خبر می دهند و برخی دیگر مانند «رسید » با وجود دعوت شدن، خبر از خروج خود از شبکه پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی دادند.
رسیدن به یک نظر جمعی و توافق همهجانبه کار بسیار سختی به نظر میرسد و این طولانی شدن برای رسیدن به یک توافق، اولین آسیبها را نصیب جامعه استار تآپی کرده و جای پا را برای شرکتهای قدیمی و بزرگ مهیا میکند. در ابتدا به نظر میرسید پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی میتواند فضایی مناسب برای ایجاد کسبوکارهای جدید باشد. کسبوکارهایی که به واسطه ورود به این عرصه حالا با مشکلات بسیاری مواجه شده اند و تک تک در حال ترک زمین بازیاند. کیف پول الکترونیکی شهری یادآور گودو در نمایشنامه ساموئل بکت است. گودو که همه جا نامش بود اما اثری از خودش نبود. گزارش نسیم سلطان بیگی در این باره را بشنوید.
قطع روابط مالی، محدود شدن دسترسی به سرویسهای بینالمللی و کمیاب شدن سختافزارهای مورد نیاز صنعت آیتی تنها بخشهای کوچکی از تاثیر تحریمها بر صنعت فاوای کشور هستند و مشخص نیست با آغاز دور جدید تحریمها سرنوشت این صنعت چگونه رقم خواهد خورد. در چنین شرایطی سوال اینجاست که آیا توان فناورانه کشور به تنهایی میتواند صنعت فاوا را زنده نگه دارد یا خیر. برای پیدا کردن پاسخ این سوال، به سراغ ولیالله فاطمی رفتیم و با او درباره فرصت ها و تهدیدهای پیش روی صنعت فناوری کشور گفتوگو کردیم. او که به توان فناورانه کشور اعتماد دارد تجسم کامل این توان را در شبکه شتاب می بیند.
در خلال گفتوگو بارها تاکید میکند این نمونه موفق میتواند در سایر بخشهای فناوری کشور تکرار شود و ما را از وابستگی به دانش و فناوری سایر کشورها رها سازد. شرح این گفت وگو را بشنوید.
درآمد ارزی راه نجات شرکتهای آیتی است
با صدای: آرش برهمنددر مقابل تحلیلگرانی که تحریمها را سراسر ننگ و شوربختی میبینند، برخی نیز معتقدند در شرایط تنگنای اقتصادی هم میتوان فرصتهایی برای رشد صنایع داخلی پیدا کرد. سیامک قاسمی، مدیرعامل موسسه مطالعات اقتصادی بامداد، در همین گروه جای دارد. آرش برهمند به بهانه نشستی که این موسسه چندی پیش با همکاری سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران برای شرح وضعیت پیش روی شرکتهای فناوری برگزار کرده بود به سراغ قاسمی رفته تا ضمن زیر ذرهبین قرار دادن آمارهای جالب توجهی که در آن سمینار اشاره شد، این موضوع را بررسی کند که در شرایط تحریم چگونه شرکتهای آیتی میتوانند خود را زنده نگه دارند. مشروح این گفتوگو را بشنوید.