اینترنت، سخت‌ترین روزهای خود را تجربه می‌کند

ضریب نفوذ اینترنت ثابت در سال ۹۸ نزولی شد و در ۶ ماه ابتدایی سال از ۱۲.۶۵ درصد در سال ۹۷ به ۱۰.۶۱ رسید این در حالی است که رخدادهای نیمه دوم سال، اهمیت اینترنت ثابت را به مردم نشان داد و در این روزها نیز بار ترافیکی سنگینی را تحمل می‌کند؛ اما این بخش از ارتباطات کشور درگیر مشکلاتی است که از دیرباز با آنها دست به گریبان بوده است.

در آخرین ساعات سال ۹۸ وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پیامی ویدئویی، سالی که گذشت را یک سال عجیب، پر از حوادث جمعی و فردی دانست؛ اما تأکید کرد که در تمام رخدادهای ناخوشایند این سال که بخش ارتباطات هم به نوعی درگیر کرده، شبکه توسعه داده شده توسط تیم او توانسته به خوبی پاسخگوی درخواست‌های مردم باشد. محمدجواد آذری جهرمی در حالی به توسعه شبکه ارتباطاتی کشور اشاره می‌کرد که مهم‌ترین بخش این صنعت همچنان با مشکلات متعددی روبرو است. مشکلاتی که این روزها و پس از در خانه ماندن اجباری مردم، خود را بیش از پیش نشان داده‌اند.

کاهش ضریب نفوذ

وزیر ارتباطات در همان پیام تصویری انتهای سال از اتصال ۹۰ درصدی روستاها به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات خبر داد. عددی که برای سال ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی شده بوده؛ اما او اشاره‌ای به روند نزولی ضریب نفوذ اینترنت ثابت نکرد. آمارها نشان می‌دهند تعداد مشترکان خانگی اینترنت ثابت در ۹ ماه ابتدایی امسال، همواره روند کاهشی داشته است و گرچه تعداد مشترکان اینترنت تجاری تا حدودی افزایشی بوده؛ اما در نهایت، رقم کلی تعداد مشترکان اینترنت ثابت در کشور از حدود ۹ میلیون به ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار رسیده است. این اعداد نشان می‌دهد گرچه شرکت‌های و سازمان‌ها از اینترنت ثابت استفاده می‌کنند؛ اما انتخاب اول مردم برای استفاده‌های شخصی، اینترنت ثابت نیست.

خسارت‌های بی‌عدد

سال ۹۸ در حالی آغاز شد که چند روز پیش از تحویل سال، سیل چندین استان کشور را درگیر کرده بود. سیلی که ابتدا از شمال کشور آغاز شد در ادامه به استان‌های غربی و جنوب غربی رسید و خسارات فراوانی به جا گذاشت. خساراتی که برآورد نهایی آنها هیچ‌گاه اعلام نشد. سیل، تجهیزات ارتباطاتی را نیز بی‌نصیب نگذاشت و تنها در یک مورد، شرکت مخابرات ایران اعلام کرد ۷۰۰ میلیارد ریال از این موضوع آسیب دیده است؛ اما میزان خسارت شرکت زیرساخت و سایر شرکت‌های ارتباطاتی اعلام نشد.

در جریان سیل فروردین ۹۸ دولت، اپراتورهای همراه و شرکت مخابرات ایران تلاش کردند با استفاده از سیستم‌های رادیویی و ارتباطات سیار، مشکل قطع دسترسی مناطق درگیر حادثه را به صورت فوری برطرف کنند که این موضوع تا حدودی اهمیت ارتباطات ثابت را کمرنگ کرد؛ اما در ادامه سال، اتفاقاتی پیش آمد که نشان داد نمی‌توان از زمین دل کند.

قطع دسترسی

در جریان اعتراضات آبان ماه ۹۸ و زمانی که اینترنت ثابت، چند روزی زودتر از اینترنت همراه وصل شد، اینترنت ثابت اهمیت خود را در نگاه برای مردم تا حدودی نشان داد. هرچند همین اتصال زودتر نشان می‌داد حکومت آگاهی کافی از میزان ضریب نفوذ اینترنت ثابت دارد. در همان روزها که مردم تنها می‌توانستند از شبکه داخلی استفاده کنند، ترافیک سایت‌هایی مانند آپارات و فیلیمو به شدت افزایش یافت. مردمی که به اینترنت دسترسی نداشتند، ناچار به استفاده از محتوای داخلی بودند. محتوایی که در روزهای عادی، ترافیک بسیار کمتری را به سمت خود جذب می‌کنند.

با اتصال مجدد اینترنت، گرچه ترافیک به صورت عادی بازگشت؛ اما ترس از قطعی مجدد اینترنت همچنان در میان کاربران باقی ماند و با هر اختلال در شبکه- که تعدادشان کم هم نیست– تصور قطع عمدی اینترنت ایجاد می‌شود. با این حال، سال پر حادثه ۹۸ همچنان برگ‌های دیگری برای رو کردن در آستین داشت.

سرانجام کرونا

جدا از قطعی لینک ارتباطی با اروپا و اختلال‌هایی که پس از شلیک به هواپیمای مسافربری در شبکه ایجاد شد، شیوع ویروس کرونا در ماه پایانی سال، مهم‌ترین اتفاقی بود که تأثیر بی‌بدیلی بر اینترنت ثابت گذاشت. تعطیلی خودخواسته یا اجباری کسب‌وکارها، مدارس و دانشگاه‌ها و… منجر به خانه‌نشینی بخش بزرگی از جامعه شد و در این شرایط، ترافیک شبکه اینترنت کشور به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافت. پس از این افزایش تقاضا، وزارت ارتباطات اعلام کرد مشترکان اینترنت خانگی ۱۰۰ گیگ اینترنت رایگان دریافت می‌کنند؛ اما همین موضوع به کاهش کیفیت سرویس‌ها دامن زد. تلاش وزیر ارتباطات و همکارانش برای افزایش ظرفیت شبکه نیز نتوانست نارضایتی‌ها را از میان ببرد. گزارش‌های متوالی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از میزان و مدل مصرف اینترنت در روزهای تعطیل نیز نشان می‌دهد این روزها اینترنت به اولین سرگرمی مردم تبدیل شده و در تنها برخی از برنامه‌های تلویزیونی به صورت مقطعی می‌توانند با آن رقابت کنند.

در گزارشی که به تازگی یک شرکت استرالیایی به نام KASPR Datahaus منتشر کرده، موضوع «فشار بر اینترنت» در دنیا بررسی شده است. این گزارش با استفاده از میلیاردها داده اینترنتی به دست آمده و نشان می‌دهد فشار بر اینترنت بیش از همه در کشورهای ایتالیا، اسپانیا، سوئد، ایران و مالزی وجود دارد. در این گزارش همچنین دیده می‌شود شهرهایی که بیشتر درگیر کرونا هستند، فشار بیشتری بر اینترنت وارد می‌کنند.

هرچند این موضوع در دیگر کشورها نیز دیده می‌شود و خانه‌نشینی میلیون‌ها آمریکایی و اروپایی به علت شیوع ویروس کرونا باعث افزایش شدید استفاده از سرویس‌های پخش ویدئوی آنلاین یا استریم شده و یوتیوب و نتفلیکس اعلام کرده‌اند که به منظور کاهش ترافیک اینترنتی، کیفیت ویدئوهای خود را برای اروپا کاهش می‌دهند.

کمیسر بازار داخلی اتحادیه اروپا با انتشار توئیتی از گفت‌وگوی تلفنی خود با مدیر عامل نتفلیکس خبر داد و اعلام کرد برای تأمین دسترسی اینترنت برای همه، از نتفلیکس خواسته تا کیفیت فیلم‌هایش را از «HD» به وضعیت استاندارد کاهش دهد. یوتیوپ هم اعلام کرده است که به‌طور موقت تمام ویدیوهایش را برای حوزه اروپا از حالت «اچ دی» به حالت استاندارد تغییر می‌دهد. تدابیری که یوتیوب و نتفلیکس برای کاهش کیفیت ویدیوهایشان به اجرا گذاشته‌اند تا ۳۰ روز ادامه خواهد داشت.

سال ۹۸ با همه مشکلات، شاید اهمیت ارتباطات ثابت را به مردم و مدیران کشور نشان داده باشد؛ اما همچنان این بخش مهم از ارتباطات با مشکلات ساختاری روبرو است و افق روشنی برای رفع آنها نیز دیده نمی‌شود.