فاز اول ساماندهی پلتفرم‌های آنلاین کلید خورد

به گزارش پیوست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در پیش‌نویس اولیه‌ای که ارائه کرده  ۵ مساله اساسی را در زمینه چگونگی فعالیت پلت‌فرم‌های آنلاین که در این گزارش از آنها به عنوان سکوهای الکترونیکی نام برده شده شناسایی کرده است.

طی سال‌های گذشته با گسترش بکارگیری فناوری اطلاعات و همچنین گسترش اینترنت مدل فعالیت کسب و کارها نیز تغییر کرده‌است و بسیاری از آنها در غالب پلت‌فرم‌های آنلاین یا سکوهای الکترونیکی فعالیت می‌کنند از همین رو شناسایی مشکلات هر کدام از طرفین این مدل کسب وکار و همچنین شناسایی چالش‌های حقوقی فعالیت آنها می‌تواند در بهبود خدمات رسانی آنان موثر باشد.

مرکز توسعه تجارت اکترونیکی در بررسی چالش‌های فعالیت‌ سکوهای تجارت الکترنیکی مشکلات این نوع فعالیت را در ۵ دسته حقوق طرفین، موارد مربوط به عدم شفافیت، ابهام در مسئولیت پذیری، رقابت و مجوزهای خاص تقسیم کرده‌است.

یکی از مشکلاتی که صاحبان پلتفرم‌ها به صورت مرتب با آن مواجه می‌شوند تخلف برخی از تامین‌کنندگان و ارائه دهندگان سرویس از طریق این سکوی‌های الکترونیکی است اما نتیجه کار آنان فقط موجب تعطیلی کسب و کار تامین کننده متخلف نمی‌شود، بلکه کل سکوی الکترونیکی را به مخاطره می‌اندازه این مشکلات که در بخش مجوزها از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به آنها پرداخته شده است به دو بخش تقسیم شده است در مرحله اول عدم ارائه مجوزهای لازم جهت عرضه کالا  در بستر سکوهای الکترونیکی است برای این منظور بهترین راهکار دریافت مجوزهای معتبر از تامین کنندگان هنگام عقد قرار داد پیشنهاد شده است. در مرحله دوم مشکل تغییر نوع کالا و خدمات ارائه شده از سوی تامین کننده و ارائه دهنده سرویس است که در این بخش نیز پیش‌بینی شده که در صورت تغییر کالا از سوی تامین کنندگان باید مجوزهای معتبر از سوی صاحبان پلتفرم‌ها دریافت شود.

اما چالش‌های پیش‌رو به صاحبان پلتفرم‌ها محدود نمی‌شود بلکه در این میان تامین کنندگان کالا و خدمات نیز با چالش‌های زیادی مواجه هستند یکی از این مشکلات محدود کردن تامین کنندگان و اعمال قوانین زورگویانه توسط سکوهای الکترونیکی است. به طور مثال پلتفرم‌های آنلاین تامین کنندگان کالا یا ارائه دهندگان سرویس‌ها را که در بستر آنان فعالیت می‌کنند از ارائه سرویس از طریق بسترهای دیگر منع می‌کنند. راهکار پیشنهادی در شرایط فعلی رعایت مقررات تسهیل رقابت و منع انحصار است. همچنین پیشنهاد شده است تا مقررات مربوط به عضویت و لغو عضویت در سکوی الکترونیکی انتخابی تامین کننده و آگهی دهنده در شرایط و ضوابط قرار داد به صورت شفاف بیان شود تا هر یک از طرفین به حقوق خود آگاهی کامل داشته باشند از سویی باید اطلاعات فعالیت اقتصادی تامین کننده که به واسطه فعالیت وی در بستر سکوی الکترونیکی ایجاد می‌شود در اختیار وی قرار گیرد.

از چالش‌های دیگری که پلتفرم‌های آنلاین با آن مواجه هستند ابهام در مسئولیت‌پذیری هر یک طرفین است. در گذشته مسئولیت هر یک از طرفین یک کسب وکار مشخص بود اما حال با توجه به پیچیده شدن فعالیت‌های اقتصادی بر بستر سکوهای الکترونیکی مسئولیت طرفین یک فعالیت اقتصادی نیز پیچیده‌تر شده است. به طور مثال مشخص نیست اگر کالایی که منع قانونی دارد از طریق سکوی الکترونیکی ارائه شود مسئولیت آن با چه کسی است از همین رو پیشنهاد شده است تا تامین کننده و آگهی دهنده باید به قوانین مربوط به فعالیت خود آگاه باشد. همچنین سکوهای الکترونیکی نیز نباید با کسانی که در فعالیت غیرقانونی انجام می‌دهند همکاری کنند و قرار داد ببندند. در قرار دادهای عرضه کالا و خدمات نیز باید تامین کننده از عرضه کالای غیرقانونی به صورت شفاف منع شود و از سویی از سوی پلت‌فرم سازوکاری باید در نظر گرفته شود که مردم بتوانند گزارش تخلف را به آنان اعلام کنند. از سویی باید راهکاری پیش‌بینی شود تا کالای ممنوعه عرضه شده در پلت‌فرم نیز باید به سرعت از پلت‌فرم حذف شود.

از دیگر مشکلاتی که مصرف‌کنندگان و دریافت کنندگان سرویس از پلتفرم‌ها و سکوهای الکترونیکی با آن مواجه می‌شوند تاخیر در دریافت کالا و سرویس یا عدم دریافت کالا و سرویس است در این زمینه تامین کننده کالا ملزم است تا نیاز مصرف کننده را طبق مواد ۳۴ تا ۴۹ قانون تجارت الکترونیکی برطرف کند همچنین در قراردادهای تدوین شده میان تامین کنندگان و سکوهای الکترونیکی باید شرایط و ضوابط توزیع کالا به صورت شفاف بیان شود همچنین پلت‌فرماها ملزم به رعایت ماده ۳۳ قانون تجارت الکترونیکی هستند که طبق آن فروشنده کالا باید اطلاعات کامل کالا و شرایط تحویل و زمان دقیق آن را در اختیار مصرف کننده قرار دهند. از سویی از طریق سکوهای الکترونیکی نباید کالاهایی که به امنیت شخصی سلامت و اموار افراد آسیب می‌رساند، ارائه شود.

از سویی تاکید شده است که اگر ارائه سرویس به دلیل مشکلات زیرساختی و فناوری مختل شد سکوی الکترونیکی در این زمینه مسئول شناخته می‌شود.

عدم شفافیت در پلتفرم‌ها از دیگر چالش‌هایی است که از سوی مرکز توسعه تجارت الکتروینکی شناسایی شده است عدم شفافیت در بخش قیمت‌گذاری کالا و همچنین هویت تامین کنندگان وجود دارد. در مورد شفاف نبودن قیمت‌ها یا به روز نبودن آن تامین کننده مسئول شناخته شده است تا قیمت به روز را بدون ابهام اعلام کند و اگر قیمت به صورت گمراه‌کننده‌ای اعلام شده بود سکوی الکترونیکی ملزم به پیگیری و حل شکایت یا گزارش‌های دریافتی است. همچنین سکوهای الکترونیکی باید اطلاعات هویتنی و تماس تامین کنندگان را از آنان دریافت کنند. در اصل مسئولیت احراز هویت بر عهده سکوی الکترونیکی گذاشته شده است.

از دیگر چالش‌هایی که در این گزارش به آنها اشاره شده است افشای اطلاعات کاربران سکوهای الکترونیکی است که راهکار پیشنهادی در این بخش ارجاع به قوانین جرائم رایانه‌ای است همچنین باید به صورت شفاف سیاست‌ها و چگونگی اشتراک گذاری اطلاعات مشخص باشد.

همچنین باید اطلاعات تامین کننده که به واسطه فعالیت اقتصادی وی در بستر سکوی الکترونیکی جمع‌آوری می‌شود در اختیار خود وی قرار گیرد. از دیگر مواردی که میان تامین کننده و سکوی الکترونیکی باید شفاف شود موارد مربوط به تسویه حساب میان این دو بخش است. باید به صورت شفاف در قرار داد مدل تسویه حساب و چگونگی جبران خسارت در صورت تاخیر در تسویه حساب ذکر شود.

این گزارش به عنوان فاز اول تعیین و تدوین مقررات در اختیار کسب وکارها قرار گرفته است. پس از جمع‌آوری نظرات پیشنهادی از سوی کسب وکارها این سند به عنوان پایه‌ای برای تدوین مقررات در این بخش به‌شمار می‌آیند.

تدوین مقررات برای پلتفرم‌های آنلاین یا سکوهای الکترونیکی از ابتدای امسال در دستور کار مرکز توسعه تجارت الکترونیکی قرار گرفته بود. متن کامل پیش‌نویس تدوین شده را از لینک زیر می‌توانید دانلود کنید.

متن کامل سند ضوابط و مقررات سکوهای الکترونیکی