سیر نزولی سرمایه‌گذاری روی ایده‌های استارت‌آپی؛ گرانی ریسک، ارزانی ایده

به‌گزارش پیوست، محور فعالیت تیم‌های استارت‌آپی برای جذب سرمایه و در ادامه کسب سهمی از بازار علاوه‌بر داشتن ویژگی‌هایی چون قابلیت تیمی، مزیت رقابتی و شناخت از بازار، مستلزم برخوردار بودن از یک رویکرد اقتصادی و تجاری است. به‌عبارتی، این دیدگاه که یک تیم تنها به محصول و سرویسی که می‌خواهد ارائه دهد متمرکز بماند و آن را با نیاز مشتری و رقبا هماهنگ نکند، احتمال حذف از گزینه‌های سرمایه‌گذاران و در نگاه کلی‌تر، حذف از چرخه رقابت را افزایش می‌دهد.

مهدی اسکویی، قائم‌مقام مدیرعامل تریگاپ معتقدست یکی از اصلی‌ترین و بهترین مسیرهای مقیاس‌پذیری و رشد کسب‌وکارها ورود هرچه زودتر و کم‌هزینه‌تر به بازار است. از نظر او تیم‌ها باید وارد بازار شوند تا کاستی و نواقصشان بروز پیدا کند. پس از آن تیم‌ها می‌توانند در راستای بهبود و اصلاح به‌صورت هدفمند و تاثیرگذارتر گام بردارند.

رضا قوامی‌پور، مدیرعامل شرکت پیشگامان توسعه فناوری رایمون توصیه کرد که تیم‌هایی که خواهان پایداری در کسب‌وکار و توسعه در مسیر شغلی هستند باید در نظر داشته باشند که ایده و هدف سطحی، تضمین‌کننده این راه نخواهد بود. نگاه تیم نباید به روندی که طی می‌کند سطحی باشد. ایجاد مزیت رقابتی و طراحی مدل کاری مبتنی بر نوآوری بسیار حائز اهمیت است. او همچنین اشاره کرد، تیم‌هایی با ایده‌هایی که قابلیت بین‌المللی شدن را دارند بیشتر مورد توجه و استقبال سرمایه‌گذاران واقع می‌شوند.

نگاهی که باید تغییر کند

فضای اقتصاد کلان و به‌دنبال آن اقتصاد دیجیتال، شرایط سرمایه‌گذاران و ایده‌پردازی تیم‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران کاهش یافته و الگوی تکراری استارت‌آپی که به نتیجه رسیده و سهمی از بازار گرفته مدام تکرار می‌شود. اسکویی، قائم‌مقام مدیرعامل تریگاپ معقدست چالش حال حاضر اکوسیستم، کمبود طرح‌های سرمایه‌گذاری نیست بلکه کاهش کیفیت آنهاست. طبق گفته او طرح و ایده‌هایی که مطرح می‌شود عمدتا محصول‌ و فناوری‌محور است. این رویکرد برای روانه شدن به بازار و تجاری‌سازی باید تغییر یافته و نگاهی اقتصادی به‌خود بگیرد. او همچنین اشاره کرد که تکرار ایده‌های سابق در شرایط رقابتی بازار، برای تیم‌های جوان و در ابتدای کار، دشوار بوده و عموما منجر به شکست می‌شود.

از نگاه قائم‌مقام مدیرعامل تریگاپ داشتن مزیت رقابتی شفاف، تیم فعال و شناخت از بازار، ۳ شاخصه اصلی بررسی و ارزیابی سرمایه‌گذاران از تیم‌ها برای سرمایه‌گذاری است.

اسکویی در ادامه ذهنیت محصول‌محور تیم‌ها اشاره کرد شناسایی نیاز بازار بسیار مهم است اما کافی نیست. تیم‌ها باید این مهارت را داشته باشند تا پس از انجام تحقیقات بازار، محصول یا سرویسی متناسب با آن نیاز را ارائه دهند. ممکن است یک تیم نیاز را هم به درستی و دقت شناسایی کند و برای آن راهکاری بیاندیشد اما این محصول و سرویسی که ارائه‌شده مورد خرید کاربران واقع نشود و آنها حاضر نباشند برای این محصول هزینه کنند یا هزینه جابه‌جایی(Switching Costs) بالای آن منجر به انصراف خریدار از خرید شود.

قوامی‌پور، مدیرعامل شرکت پیشگامان توسعه فناوری رایمون، قابلیت بالای تیم، مزیت رقابتی و امکان ورود به بازار و همچنین ارائه راهکار تیمی را مولفه‌های اصلی و اولویت‌های سنجش یک تیم برای سرمایه‌گذاری برشمرد. او در این باره گفت: تیم بودن و انسجام تیمی برای عمده سرمایه‌گذارها موضوع مهمی است. هرچه یک تیم مسنجم‌تر و باانگیزه‌تر فعالیت کند، بیشتر نظر سرمایه‌گذار را جلب خواهد کرد.

طبق گفته او، اگر محصول یا سرویس یک تیم با سایر کسب‌وکارهای مشابه در بازار، رقابت‌پذیر باشد و مزیت رقابتی ایجاد کند، شانس جذب سرمایه‌شان افزایش می‌یابد.

در جست‌وجوی سرمایه

یکی دیگر از دلایل عمیق نبودن ایده‌های استارت‌آپی، محدودیت‌های سرمایه‌گذاری اعلام شده است. از نگاه فعالان اکوسیستم، میزان ریسک‌پذیری صاحبان سرمایه به‌نسبت گذشته کاهش یافته و غالبا طرح‌هایی گزینش می‌شوند که بازدهی بالا و زمان کمتری برای تجاری‌شدن داشته باشند. آنها معتقدند این روند نزولی سرمایه‌گذاری مختص ایران نیست و ناشی از جریان‌های بازار انواع دارایی‌ها در سطح جهانی است.

قائم‌مقام مدیرعامل تریگاپ در پاسخ به این سوال که کاهش سقف بودجه سرمایه‌گذاری، روند کاری و طرح‌ تیم‌ها را متاثر کرده پاسخ داد: کسب‌وکاری شدن و عمق یافتن در بازار با طرح ایده‌های جدید و نوآورانه منافاتی ندارد. در هر صنفی به هر شکلی حتی سنتی، اگر یک کسب‌وکار مزیت رقابتی نداشته باشد، نمی‌تواند فعالیت پایداری داشته باشد. از سمت دیگر، چالشی که هم در سطح کشور و هم در سطح جهانی وجود دارد کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است. این موضوع سبب شده تا تمرکز سرمایه بیشتر روی طرح‌هایی باشد که زودبازده‌تر است.

از نظر او تغییر مسیر سرمایه و رفتار سرمایه‌گذاران به سمت بازار انواع دارایی‌ها منجر شده تا دگرگونی‌هایی در شکل و شیوه VCها پدیدار شود. به گفته او این مساله محدود به ایران نیست و افزایش ارزش پولی برخی از دارایی‌ها، افکار عمومی و روند جهانی را متاثر کرده است. بنابراین سرمایه‌گذار برای حفاظت از دارایی و نگهداری از سرمایه در دست، گزینه‌هایی را انتخاب می‌کند که حداکثر این خواسته‌ها را برآورده کند. از این رو سرمایه‌گذاری در فضای ریسک‌پذیر استارت‌آپی با کم‌رغبتی و کاهش حجم پولی سرمایه روبه‌رو شده است.

اگزیت، مساله‌ای که احتمال برطرف شدنش پس از اخبار مربوط به تسهیل ورود شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتالی به بازار سرمایه قوت گرفت. اما پیچیدگی و دشواری فرآیند واگذاری سهام و ارتقا یافتن کسب‌وکار از یک سطح به سطح بالاتر همچنان چالش ثابت اکوسیستم عنوان شده است. اسکویی در این باره گفت: پول گران‌تر شده و سرمایه‌گذاری بیشتر به‌سمت طرح‌های زودبازده رفته است. همچنین چالش‌هایی مانند اگزیت و رسیدن به آن Capital Game(بازی بزرگ سرمایه) دشوار شده است. بنابراین میل سرمایه‌گذاران متوجه حوزه‌هایی می‌شود که کسب سود از آنها بیشتر و ریسک آنها کمتر باشد.

قوامی‌پور معتقدست بسیاری از محدودیت‌های سرمایه‌گذاران و چالش‌های مطرح شده در فرآیند سرمایه‌پذیر شدن یک تیم، در جلسات و گفت‌وگوها قابل حل است. او با استناد به تجربه‌ اشاره کرد برقراری توازن میان سرمایه‌گذار و تیم صاحب ایده یا محصول می‌تواند در گفت‌وگو کاهش یافته و حتی برطرف شود.‌

او درباره کاهش حجم و میل سرمایه‌گذاری در فضای اکوسیستمی توضیح داد: باید واقعیت اقتصاد ایران را پذیرفت. درست است که ماهیت سرمایه‌گذاری خطرپذیر با ریسک بالا گره خورده اما متاثر از شرایط کلی کشور، معمولا سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند با کمترین ریسک وارد حوزه سرمایه‌گذاری شوند.

از نظر او در شرایط فعلی، هلدینگ‌ها و شرکت‌هایی که به‌نوعی دست بازتری دارند می‌تواند نقش کمک‌کننده‌ای در تقویت اکوسیستم داشته باشد.

قوامی‌پور، نسبت به آینده کوتاه‌مدت اکوسیستم خوشبین است و معتقدست که قانون معافیت دانش‌بنیان‌ها از مالیات می‌تواند در ورود و شکل‌گیری کسب‌‌وکارهای بزرگ و تقویت سرمایه‌گذاری در این حوزه موثر باشد.

از نگاه اسکویی سال آینده برای اکوسیستم اقتصاد دیجیتال و استارت‌آپی کشور باتوجه به روند کنونی مبهم و دشواری خواهد بود. او عمده توجه کسب‌وکارها را متمرکز بر بقا، کاهش هزینه‌ها و پیدا کردن مدل‌های درآمدی جدید دانست. قائم‌مقام مدیرعامل تریگاپ در این باره گفت: حداقل ۵ سال است سرمایه‌گذاری جدی در اکوسیستم صورت نگرفته و ان‌شاالله روزی بتوانیم دوباره مانند ۱۰ سال گذشته فعالیت‌های پرشوری در این حوزه داشته باشیم.