احراز هویت با اسکن چشم می‌تواند به راهکاری برای حفظ امنیت پرداخت در عصر هوش مصنوعی و دیپ‌فیک‌ها تبدیل شود

به گزارش پیوست به نقل از امریکن‌بنکر، یکی از جدید‌ترین شرکت‌های متمرکز بر این حوزه ای‌ان‌تی اینترنشنال (Ant International؛ واحد بین‌المللی فین‌تیک زیرمجموعه شرکت علی‌بابا) در سنگاپور است که می‌خواهد قابلیت احراز هویت عنبیه را به راهکار پرداخت مبتنی بر عینک‌های واقعیت ترکیبی خود با نام Alipay+ GlassPay اضافه کند. این اقدام به‌گفته کارشناسان می‌تواند آغازگر موج جدیدی از فعالیت در این حوزه باشد.

اسکن عنبیه موضوع تازه‌ای نیست، اما تا امروز فرصت چندانی برای استفاده گسترده پیدا نکرده است و یکی از دلایل آن نیز به فناوری موردی نیاز بر آن بازمی گردد.

شرکت‌های حوزه پرداخت و فناوری در سال‌های گذشته چندین آزمایش محدود در این زمینه انجام داده‌اند اما هنوز شاهد استفاده فراگیر از آن نیستیم. شرکت مسترکارت، Empik و PayEye در سال گذشته یک پایلوت پرداخت در فروشگاه‌ها مبتنی بر عنبیه و چهره را به اجرا گذاشتند.

سامسونگ کره نیز در برخی گوشی‌ها قابلیت اسکن عنبیه را در اختیار کاربران قرار داده است و چند بانک از جمله Axis Bank هند اسکن عنبیه را ATMها اضافه کرده‌اند. در بازارهای بزرگ غربی نیز  Bank of America و TSB بریتانیا آزمایش‌هایی را مبتنی بر این فناوری احراز هویت بر بستر موبایل به اجرا گذاشته‌‌اند.

با این حال استقبال از این فناوری و پذیرش آن در ایالات متحده محدود بوده است. طبق نظرسنجی سال ۲۰۲۵ Javelin، تنها ۴ درصد از مصرف‌کنندگان می‌گویند حداقل یک بار از اسکن عنبیه استفاده کرده‌اند؛ در حالی که ۴۵ درصد استفاده از اثر انگشت و ۳۴ درصد از تشخیص چهره را گزارش می‌کنند.

کریستوفر میلر، تحلیلگر Javelin، در این رابطه می‌گوید: «ما هنوز در روزهای بسیار ابتدایی این فناوری هستیم.»

جذابیت اسکن عنبیه چشم در چیست؟

اسکن عنبیه الگوی منحصربه‌فرد در بخش دایره‌ای چشم است که حتی میان دوقلوهای همسان نیز یکسان نیست. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان امنیت آن را یکی از دقیق‌ترین و سخت‌جعل‌ترین روش‌های بیومتریک می‌دانند.

در مثال اخیر Alipay+ GlassPay، الگوریتم بیش از ۲۶۰ نقطه بیومتریک را برای تایید هویت کاربر تحلیل می‌کند.

به‌گفته زیل باریسیس از موسسه Celent: «در دنیایی که هوش مصنوعی قادر است دیپ‌فیک‌های پیچیده تولید کند، اسکن عنبیه بسیار سخت‌تر از چهره یا صدا قابل جعل است و می‌تواند در کنار پرداخت‌های AR به‌عنوان لایه امنیتی اضافی مورد استفاده قرار گیرد.»

اما پذیرش و نفوذ فناوری که شرکت ای‌ان‌تی بر آن تمرکز کرده است، تا حد زیادی وابسته به گسترش استفاده از عینک‌های هوشمند خواهد بود. عینک‌های هوشمند در حال تبدیل شدن به یک حوزه جذاب هستند، با این حال هنوز مسیر روشنی برای تبدیل شدن به جریان اصلی ندارند. شرکت ای‌ان‌تی اینترنشنال با استناد به داده‌های IDC اعلام کرده که بازار عینک‌های هوشمند تا سال ۲۰۲۹ هفت برابر رشد می‌کند و به ۱۸.۷ میلیون دستگاه می‌رسد.

در ابعاد وسیع‌تر تمام پوشیدنی‌ها نیز مسیر رشدی بزرگی را پیش روی خود دارند به طوری که بازار حسگرهای پوشیدنی در سال ۲۰۲۴ حدود ۱.۴ میلیارد دلار گزارش شده و انتظار می‌رود تا ۲۰۳۳ با رشد سالانه ۱۸.۳ درصدی به ۶.۳ میلیارد دلار برسد.

با این حال، پذیرش مصرف‌کنندگان هنوز قطعی نیست. باریسیس در این رابطه می‌گوید: «مدل‌های اولیه عینک‌های هوشمند با تردید مواجه شده، اما به نظر می‌رسد فناوری بالغ‌تر شده و جامعه نیز آماده‌تر است.»
او معتقد است کاربران این دستگاه‌ها می‌توانند از اسکن عنبیه بدون هیچ دخالت اضافی بهره‌مند شوند که سهولت استفاده را افزایش داده و در نتیجه موانع پذیرش را برطرف می‌کند.

فراتر از عینک‌های هوشمند

از این رو کارشناسان معتقدند که کاربردهای دیگر اسکن عنبیه احتمالا محبوبیت بیشتری خواهد داشت و برای مثال می‌توان از این فناوری در پایانه‌های فروش (POS)، ابزارهای پرداخت موبایلی، دستگاه‌های بانکی و برای احراز هویت داخل شعب و جلوگیری از تقلب استفاده کرد.

میلر معتقد است عینک‌های هوشمند تنها یکی از گزینه‌های ممکن هستند و لزوما مزیت خاصی در مقایسه با موبایل یا POS ندارند.

از این رو گرچه فناوری هنوز در ابتدای مسیر خود است، تحلیلگران معقتدند که بانک‌ها باید از همین حالا ارزیابی شروع به ارزیابی این مسیر کنند. حال پرسش‌هایی که پیش روی بانک‌ها قرار می‌گیرد این است که آیا اسکن عنبیه در آینده رواج پیدا می‌کند؟ برای پشتیبانی از این روش در کارت‌ها و سیستم‌های پرداخت به چه تغییراتی نیاز است؟ چگونه می‌توان این فناوری را در کنار روش‌های فعلی ادغام کرد؟ و نقش آن در احراز هویت داخل شعب و سیستم‌های ضدتقلب چگونه خواهد بود؟

میلر هشدار می‌دهد که نادیده گرفتن این فناوری اقدام اشتباهی است و حتی اگر به سرعت رواج پیدا نکند، پتانسیل آن در بخش امنیت و پرداخت‌ها به حدی است که نباید نادیده گرفته شود.

در نگاه کلی مقاله امریکن بنکر نشان می‌دهد که گرچه اسکن عنبیه هنوز فاصله زیادی تا تبدیل شدن به جریان اصلی در حوزه پرداخت دارد و به خصوص در بازارهایی مانند آمریکا فرصت استفاده از آن محدود بوده است، اما ظهور ابزارهایی چون GlassPay، افزایش نفوذ ابزارهای پوشیدنی و عینک‌های هوشمندی چون فناوری‌های ساخته شرکت متا در کنار ضرورت مقابله با جعل‌های پیشرفته مبتنی بر هوش مصنوعی، می‌تواند دوباره توجه صنعت را به این فناوری جلب کند.

از این رو بانک‌ها و ارائه‌دهندگان پرداخت باید از هم‌اکنون به آینده‌پژوهی و آزمایش این حوزه بپردازند چرا که اسکن عنبیه بر تمام بستر‌های ممکن، چه بر روی موبایل، در فروشگاه و چه از طریق عینک‌های هوشمند، می‌تواند به یکی از ستون‌های مستحکم امنیت پرداخت در سال‌های آینده تبدیل شود.