دادگاه ضدانحصار متا؛ آیا تیک‌تاک به برگ برنده زاکربرگ تبدیل می‌شود؟

به گزارش پیوست به نقل از وال‌استریت ژورنال، کمیسیون تجارت فدرال آمریکا با طرح این دعوی در تلاش است تا متا را به دلیل انحصار غیرقانونی محکوم و حتی برای تجزیه آن تلاش کند. دولت مدعی است که متا با خرید اینستاگرام (در سال ۲۰۱۲) و واتس‌اپ (در سال ۲۰۱۴) رقبای بالقوه خود را مهار کرده است و اکنون بر بازار شبکه‌های اجتماعی انحصار دارد.

آیا تیک‌تاک دلیل بر عدم انحصار متا است؟

برای اثبات انحصار، FTC باید علاوه بر اثبات انحصار ادامه‌دار متا بر بازار شبکه‌های اجتماعی، نبود یک رقابت جدی در این بازار را نیز به اثبات برساند. با این حال حقوقی متا با تمرکز بر تیک‌تاک سعی بر تضعیف تا این ادعا دارد. از نظر متا، بازار شبکه‌های اجتماعی دچار تغییرات بنیادین شده است و در حال حاضر بیشتر به محیطی برای سرگرمی و مصرف محتوا می‌ماند و دیگر تنها بستری برای ارتباط با دوستان و خانواده نیست. از این رو حضور پررنگ تیک‌تاک که به عنوان یکی از پرطرفدار‌ترین پلتفرم‌های ویدیو کوتاه به شهرت رسیده است، می‌تواند نشانه محکمی برای وجود یک رقیب جدی باشد.

با این حال تیک‌تاک چنین ادعایی را رد می‌کند. آدام پرسر، رئیس عملیاتی تیک‌تاک، در یکی از جلسات در پاسخ به وکلای متا تصریح کرد: «ما یک اپلیکیشن هستیم و قابلیت‌های اجتماعی داریم، اما ما را یک اپلیکیشن اجتماعی تصور نکنید.»

وکلای متا در پاسخ به این گفته به چند بررسی داخلی در شرکت تیک‌تاک اشاره کردند که براساس آن این شرکت، اینستاگرام و یوتیوب به عنوان مهم‌ترین رقبای تیک‌تاک مطرح شده‌اند. یکی از مستندات مدیریت تیک‌تاک در سال ۲۰۲۱ می‌گوید:‌ «یوتیوب و اینستاگرام، مهم‌ترین رقبای تیک‌تاک هستند.»

متا همچنین به گفته‌های دیگری نیز بر اثبات ادعای خود اشاره دارد. تیک‌تاک در ماه مارس در گزارشی به دولت استرالیا اعلام کرده بود که «رابط‌های کربری ویدیو کوتاه تیک‌تاک، اینستاگرام و یوتیوب در حال حاضر عملا غیرقابل تمایز هستند.»

هم تیک‌تاک به سمت اجتماعی‌تر شدن رفته و هم متا سرگرمی‌محور شده است

شاهدانی از دو سوی این پرونده نیز تا به امروز بر تغییر ماهیت شبکه‌های اجتماعی متا و حرکت به سمت یک الگوی سرگرمی محور تاکید کرده‌اند. مارک زاکربرگ، مدیرعامل متا، و کوین سیستروم، بنیان‌گذار اینستاگرام (که در این پرونده به حمایت از FTC شهادت داده است)، در شهادت خود تصریح کرده‌اند که دنیای شبکه‌های اجتماعی اکنون به سمت ارائه محتوای سرگرمی‌محور با محوریت ویدیو تغییر کرده است. زاکربرگ در دادگاه اعلام کرد که اینستاگرام و فیسبوک اکنون بیشتر به تیک‌تاک شبیه شده‌اند و با فاصله گرفتن از بعد اجتماعی، «بیشتر یک فضای گسترده کشف-سرگرمی هستند.»

سیستروم نیز با وجود حمایت از FTC به مشاهداتی مشابه اشاره کرد. به گفته او : «افق فعلی این محصولات بیشتر به سرگرم‌ کردن کاربران با محتوای ویدیویی مربوط می‌شود. فیسبوک، اینستاگرام و تیک‌تاک بدون شک اینگونه هستند و من یک مورد دیگر را هم معرفی می‌کنم و آن یوتیوب است.»

دولت ارتباط فردی را قلب محصولات متا می‌داند

با این وجود، FTC تاکید دارد که ارتباطات فردی همچنان قلب محصولات متا را تشکیل می‌دهند. در اسناد داخلی متا که توسط کمیسیون به دادگاه ارائه شده، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که کاربران فیسبوک و اینستاگرام این دو پلتفرم را عمدتا برای ارتباط با دوستان و خانواده ترجیح می‌دهند.

در مقابل، تیک‌تاک متکی به الگوریتم‌هایی است که بر مبنای علایق کاربر محتوای جدید پیشنهاد می‌دهند و تاکیدی بر ارتباط فردی ندارد. آدام پرسر و سایر شاهدان می‌گویند الگوریتم تیک‌تاک اهمیتی نمی‌دهد که کاربر شخصی را بشناسد یا نه؛ هدف حفظ کاربران تا بیشترین زمان ممکن در اپلیکیشن است.

اسناد داخلی متا نشان می‌دهد که انگیزه اصلی خرید، ترس از رقابت بوده است

کمیسیون تجارت فدرال آمریکا بیشتر از همه سعی بر اثبات آن دارد که متا، اینستاگرام و واتس‌اپ را نه برای رشد، بلکه برای از بین بردن رقابت احتمالی خریداری کرده است. وکلای FTC ایمیل‌ها و ارائه‌های متعددی را به عنوان مدرک ارائه کرده‌اند که نشان می‌دهند مدیران متا، از جمله زاکربرگ، به شدت نگران تهدید اپلیکیشن اینستاگرام و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان از جمله واتس‌اپ بر کسب‌وکار فیسبوک بوده‌اند که به ویژه در پلتفرم موبایلی این شبکه اجتماعی را در معرض خطر قرار می‌دادند.

برای مثال متا پیش از خرید واتس‌اپ در سال ۲۰۱۴، اپلیکیشن‌های پیام‌رسان محبوب به ویژه در آسیا را تهدیدی برای کسب‌وکار شبکه اجتماعی خود برآورد کرده است. خاویر اولیوان، مدیر اجرایی فعلی متا، در ایمیلی در این باره می‌گوید: «می‌شود همین حالا با توجه به تمام داده‌هایی که در حال حاضر داریم  یک بخش با عنوان ‘این لعنتی داره ترسناک میشه’ تهیه کنید؟»

همچنین، شهادت کوین سیستروم نشان می‌دهد که حتی پس از خرید اینستاگرام توسط متا (فیسبوک سابق)، زاکبرگ از رشد سریع این اپلیکیشن و تاثیر منفی آن بر فیسبوک هراس ذاشته و در سال ۲۰۱۸، با وجود رسیدن به یک میلیارد کاربر، این شرکت از ارائه منابع لازم برای تقویت قابلیت ویدیو، مقابله با اسپم و بهبود امنیت داده‌ها خودداری کرده‌اند.

سیستروم شهادت داده است که اینستاگرام در صورت مستقل ماندن نیز می‌توانست یک رقیب جدی برای فیسبوک باشد. با این حال او در پاسخ به پرسش‌های وکلای متا اعتراف کرد که حمایت این شرکت باعث رشد سریع اینستاگرام از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ شد.

به گفته سیستروم: «ما به‌عنوان بخشی از فیسبوک بسیار سریع‌تر تر از آنچه به صورت مستقل امکان‌پذیر بود، رشد کردیم.»

قاضی بواسبرگ تصمیم‌گیری می‌کند

قاضی ناظر بر این دادگاه، جیمز بواسبرگ، هنوز دیدگاه روشنی از رای احتمالی خود ارائه نکرده است، اما از لحن پرسش‌هایش چنین برمی‌آید که کاربر فعالی در شبکه اجتماعی نیست و به برخی از ادعاهای FTC را با دیده تردید نگاه می‌کند. او در جریان دادگاه از یکی از شاهدان FTC در رابطه با تفاوت میان تیک‌تاک و شبکه‌های اجتماعی متا پرسید:‌ «چرا تفاوت نحوه استفاده از این‌ها تنها در میزان استفاده از آنها نیست؟» از این سوال چنین برآورد می‌شود که قاضی تفاوت چندانی میان ماهیت این دو پلتفرم قائل نیست و در نتیجه با رویکرد متا که تیک‌تاک را یک رقیب مستقیم می‌داند، هم‌سوتر به نظر می‌آید.

با این حال انتظار می‌رود که روند ارائه مدارک از سوی دولت تا یک هفته دیگر ادامه یابد و نتیجه این دعوی سرنوشت‌ساز می‌تواند تاثیر عمیقی بر آینده صنعت فناوری، قوانین ضدانحصار، و نحوه تعامل کاربران با شبکه‌های اجتماعی بگذارد.