بانک مرکزی با ۷ سامانه می‌خواهد تراکنش‌ها را ‌آنلاین رصد کند و مانع تخلفات بانکی شود

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، بانک مرکزی در سال‌های اخیر مجموعه‌ای از سامانه‌های نظارتی و فناوری‌محور را برای ارتقای شفافیت و هوشمندسازی نظام بانکی توسعه داده است. این پروژه‌ها شامل سامانه یکپارچه نظارت (سین)، ابزار گزارشگری مالی XBRL، سامانه شفق، سامانه اعتبارسنجی، فاز اول سامانه روابط اشخاص، سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی و سامانه سمات است.

هدف از راه‌اندازی این سامانه‌ها، نظارت سیستمی، کاهش خطا، پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری، شناسایی روابط مالی اشخاص، جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی و ارتقای شفافیت در شبکه بانکی عنوان شده است.

سامانه یکپارچه نظارت (سین) به عنوان محور اصلی نظارت داده‌محور بانک مرکزی معرفی شد. این سامانه با تکیه بر قوانین جدید و چارچوب‌های مقررات احتیاطی، امکان تولید گزارش‌های مدیریتی و تحلیلی را فراهم می‌کند تا وضعیت ثبات و سلامت مؤسسات اعتباری به‌صورت لحظه‌ای رصد شود. «سین» قادر است انحرافات شبکه بانکی را هشدار دهد، وضعیت ترازنامه‌ها را پایش کند و عملکرد بانک‌ها را رتبه‌بندی کند. اجرای این سامانه از سال ۱۴۰۳ آغاز شده و طبق برنامه، پایان امسال تکمیل می‌شود.

ابزار گزارشگری مالی XBRL

ابزار گزارشگری مالی XBRL نیز با هدف کاهش خطاهای انسانی در پردازش داده‌ها طراحی شده است. این ابزار، داده‌های مالی را بدون واسطه از بانک‌ها دریافت کرده و در قالب استاندارد به سامانه‌های تحلیلی منتقل می‌کند تا گزارش‌های چندزبانه دقیق و مقایسه‌پذیر تولید شود. این رویکرد علاوه بر ارتقای کیفیت داده‌ها، امکان ارسال مستقیم گزارش‌های بانکی به مراجع ذی‌ربط را فراهم می‌کند.

سامانه شفق برای رصد فعالیت‌های صندوق‌های قرض‌الحسنه طراحی شده است. این سامانه با استناد به مصوبه شورای پول و اعتبار در مهر ۱۴۰۱ و قانون جدید بانک مرکزی، مانع سوءاستفاده از صندوق‌ها برای فرار مالیاتی یا اقدامات مشکوک به پولشویی می‌شود.

اعتبارسنجی نیز یکی دیگر از محورهای بانک مرکزی است که با هدف کاهش ریسک اعتباری و رعایت اصل تقارن اطلاعات دنبال می‌شود. شرکت اعتبارسنجی تحت نظارت بانک مرکزی، پایگاه یکپارچه مشتریان بانکی را توسعه داده است. مدل جدید محاسبه امتیاز اعتباری اشخاص حقیقی، ضریب پوشش را از ۳۲ درصد به حدود ۱۰۰ درصد و دقت آن را به ۸۹ درصد افزایش داده است.

سامانه روابط اشخاص برای شناسایی ارتباطات مالی، مالکیتی و مدیریتی اشخاص حقیقی و حقوقی با بانک‌ها ایجاد شده است. این سامانه بر اساس آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی توسعه یافته و به پایگاه‌های اطلاعاتی خارج از بانک مرکزی مانند ثبت احوال، ثبت اسناد و بورس متصل است. این سامانه شامل سه ماژول «اشخاص مرتبط»، «مالک واحد» و «ذینفع واحد» است و نسخه اولیه آن آماده رونمایی است.

سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی

سامانه املاک، مستغلات و سهامداری شبکه بانکی نیز به استناد ماده ۸ برنامه هفتم توسعه راه‌اندازی شده است تا دارایی‌های مازاد بانک‌ها شناسایی و مسیر خروج از بنگاه‌داری فراهم شود. دستورالعمل اجرایی این سامانه در مهر ۱۴۰۳ تصویب و شیوه‌نامه آن در بهمن همان سال به شبکه بانکی ابلاغ شده است.

سامانه سمات به عنوان پایگاه اطلاعاتی ملی تسهیلات و تعهدات بانکی، ابزار کلیدی اعتبارسنجی در فرآیند اعطای تسهیلات است. نسخه سوم این سامانه برای تقویت نظارت سیستمی، اجرای دستورالعمل امهال مطالبات غیرجاری و ارتقای دقت و سرعت در اعطای تسهیلات بازطراحی شده است. بانک مرکزی در حال تغییر معماری کلان سمات است تا امکان اعمال نظارت پیشگیرانه در فرآیند تسهیلات‌دهی فراهم شود.