چگونه دارایی دیجیتال خود را امن نگه داریم؟

به گزارش پیوست، در سال‌های گذشته، رمزارزها برای بسیاری از کاربران ایرانی نه صرفا ابزاری برای سرمایه‌گذاری، که راهی برای محافظت از ارزش سرمایه بوده است. اما حالا در شرایطی که جامعه با چالش‌های جدیدی مانند اختلال‌های مقطعی یا گسترده در اینترنت، ناآرامی‌ و حتی شایعات روبه‌روست، پرسش مهمی پیش روی کاربران قرار گرفته: آیا رمزارزها در این وضعیت هنوز یک دارایی امن هستند؟

رمزارز در زمان بحران؛ دارایی امن یا ریسکی؟

پاسخ این پرسش ساده نیست و به درک درست از ماهیت رمزارزها و ابزارهای نگهداری آن‌ها بستگی دارد. رمزارزها به‌خودی‌خود در یک شبکه غیرمتمرکز ذخیره می‌شوند و در ظاهر از دسترس هرگونه سانسور یا توقیف در امان‌اند. اما دسترسی به این دارایی‌ها، همچنان نیازمند زیرساخت‌هایی مانند اینترنت، ابزارهای دیجیتال و اپلیکیشن‌های واسط است. اگر یکی از این زنجیره‌ها در شرایط بحران دچار اختلال شود، دسترسی به رمزارز حتی برای مدتی کوتاه می‌تواند مختل شود. این یعنی امنیت رمزارز فقط به فناوری بلاک‌چین وابسته نیست، بلکه به نحوه مدیریت و نگهداری کاربر هم گره خورده است.

نگاهی به تجربه برخی کشورها در شرایط بحرانی می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. در جنگ اوکراین، بسیاری از شهروندان در روزهای ابتدایی از رمزارز برای ارسال و دریافت کمک‌های مالی استفاده کردند. کیف پول‌های سخت‌افزاری یا کلیدهای خصوصی نوشته‌شده روی کاغذ، در آن شرایط جایگزین گوشی‌های هوشمندی شدند.

امروزه در ایران، باتوجه به شرایط کشور احتمال قطعی اینترنت، محدودیت یا اختلال در اپلیکیشن‌های مالی وجود دارد. بنابراین مهم‌تر از خود رمزارز، چگونگی نگهداری و بازیابی آن در شرایط بحران است که امنیت دارایی را تضمین می‌کند.

خطرات احتمالی در شرایط بحرانی برای دارندگان رمزارز

نگهداری رمزارز به‌ظاهر ساده است. یک اپلیکیشن روی گوشی هوشمند، چند کلیک برای خرید و فروش و چند عدد و نمودار که دارایی شما را نشان می‌دهند. اما در شرایط بحرانی، همین سادگی می‌تواند به نقطه‌ضعف تبدیل شود. زیرساخت‌هایی که ما به‌صورت روزمره به آن‌ها تکیه داریم از اینترنت گرفته تا برق، گوشی هوشمند، و حتی امکان اعتماد به محیط پیرامون، ممکن است دچار اختلال یا از دسترس خارج شوند. در این وضعیت، ریسک‌هایی وجود دارد که دانستن آن‌ها می‌تواند از آسیب‌های بعدی جلوگیری کند.

نخستین و بزرگ‌ترین ریسک، قطع یا اختلال در اینترنت است. بسیاری از کیف پول‌های رمزارزی برای نمایش موجودی، امضای تراکنش یا حتی ورود به حساب نیاز به اتصال به شبکه دارند. اگر دسترسی به اینترنت بین‌الملل مسدود شود یا فقط اینترنت ملی در دسترس باشد، بسیاری از اپلیکیشن‌های خارجی، صرافی‌ها و حتی برخی کیف پول‌ها از کار می‌افتند. در این وضعیت، کاربر اگر تنها یک کیف پول گرم روی گوشی‌اش داشته باشد، ممکن است برای روزها یا هفته‌ها به دارایی خود دسترسی نداشته باشد.

دومین ریسک، از دست رفتن یا خرابی سخت‌افزار شخصی است. گوشی یا لپ‌تاپ در شرایط بحرانی ممکن است دزدیده شود، آسیب ببیند، یا حتی در کنترل دیگران قرار گیرد. اگر کلیدهای خصوصی یا Seed Phrase فقط روی همان دستگاه ذخیره شده باشند، احتمال از دست رفتن کامل دارایی وجود دارد. متأسفانه، در فضای رمزارز، اگر کلید خصوصی را از دست بدهید، راه برگشتی وجود ندارد و هیچ بانکی برای بازیابی رمز شما وجود ندارد.

سومین تهدید، ریسک‌های انسانی در شرایط ناامن یا استرس‌زا است. از سواستفاده‌ی افراد سودجو که ممکن است به بهانه‌ی کمک‌ یا «سرمایه‌گذاری امن» اطلاعات کاربران را سرقت کنند، تا اقدام‌های هیجانی خود فرد مثل انتقال سریع تمام دارایی به یک کیف پول جدید بدون بررسی، یا افشای Seed Phrase به افراد نامطمئن همگی می‌توانند به فاجعه ختم شوند.

نکته دیگر، از دسترس خارج شدن پلتفرم‌های داخلی یا محدودیت در دسترسی به آنها است. در شرایط خاص، ممکن است دسترسی به صرافی‌های داخلی محدود شود. اگر دارایی کاربر روی این پلتفرم‌ها باشد و به کیف پول شخصی منتقل نشده باشد، دسترسی به این دارایی‌ها به صورت لحظه‌ای می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد.

در نهایت، نبود برنامه‌ی پشتیبان و آموزش کافی برای اعضای خانواده هم یک ریسک مهم است. اگر تنها فرد مطلع از دارایی رمزارزی در خانواده دچار مشکل شود و اطلاعات لازم را به‌درستی منتقل نکرده باشد، دارایی به‌سادگی از دست خواهد رفت.

راهکارهای امن‌سازی دارایی‌های رمزارزی

وقتی حرف از امنیت رمزارزها در شرایط بحرانی به میان می‌آید، بیشترین تفاوت را نه فناوری بلاک‌چین، بلکه آمادگی شخصی کاربران رقم می‌زند. دانستن چند اصل ساده، اما حیاتی، می‌تواند در بحرانی‌ترین روزها تفاوت میان از دست رفتن کامل دارایی یا حفظ ایمن آن باشد.

استفاده از کیف پول سخت‌افزاری  (Hardware Wallet)

کیف پول سخت‌افزاری، مانند Ledger یا Trezor، یکی از امن‌ترین روش‌ها برای نگهداری رمزارز است. این ابزارها به‌صورت فیزیکی کلید خصوصی شما را در خود نگه می‌دارند و هیچ‌گاه آن را به اینترنت متصل نمی‌کنند. حتی اگر گوشی یا لپ‌تاپ شما آسیب ببیند یا از کار بیفتد، دارایی‌تان با کمک این دستگاه و عبارت بازیابی (Seed Phrase)  قابل دسترسی خواهد بود. این ابزارها را می‌توان از برخی فروشگاه‌های معتبر فنی در داخل کشور تهیه کرد اما در هر صورت، باید حتما از اصالت و پلمپ بودن آن‌ها مطمئن بود.

نوشتن عبارت بازیابی (Seed Phrase) روی کاغذ و نگهداری امن آن

اگر کیف پول سخت‌افزاری در دسترس نیست، یا از کیف پول نرم‌افزاری مانند Trust Wallet یا MetaMask استفاده می‌کنید، حتما باید Seed Phrase خود را به‌صورت آفلاین و بدون هیچ ردی در فضای دیجیتال ذخیره کنید. یادداشت این عبارت روی کاغذ، پلاک فلزی یا حتی به‌صورت رمزگذاری‌شده، می‌تواند راهی برای بازگرداندن دارایی حتی در صورت از بین رفتن موبایل یا لپ‌تاپ باشد. این عبارت را نباید در عکس، واتساپ، جیمیل یا هیچ پلتفرم آنلاین دیگری نگه‌ داشت.

تقسیم دارایی بین چند کیف پول

برای کاهش ریسک، می‌توانید دارایی رمزارزی خود را بین چند کیف پول مختلف تقسیم کنید. مثلا بخشی از دارایی را در یک کیف پول سخت‌افزاری، بخشی را در یک اپلیکیشن موبایلی و بخشی را حتی در یک کیف پول کاغذی نگه دارید. در این صورت، اگر یکی از کیف‌ها از دسترس خارج شود، کل دارایی شما در خطر نخواهد بود.

آموزش و اطلاع‌رسانی به افراد معتمد

در مواقعی که شما به هر دلیلی نتوانید به دارایی‌تان دسترسی داشته باشید (به‌دلیل بیماری، مهاجرت یا حتی حادثه)، لازم است حداقل یک فرد معتمد در خانواده یا نزدیکان، از محل نگهداری Seed Phrase یا ابزار بازیابی باخبر باشد. این اطلاعات را می‌توان به‌صورت رمزگذاری‌شده یا مرحله‌ای منتقل کرد تا هم امنیت حفظ شود و هم دارایی به‌دلیل فقدان اطلاعات از بین نرود.

انجام تست بازیابی در زمان آرامش

پیش از هر بحران، یک‌بار فرایند بازیابی کیف پول با Seed Phrase را در دستگاهی مجزا آزمایش کنید تا مطمئن شوید که روش‌های پشتیبان شما واقعا کار می‌کنند. بسیاری از افراد تنها در لحظه نیاز متوجه می‌شوند که عبارت بازیابی را ناقص نوشته‌اند یا کیف پولی که استفاده می‌کنند، قابلیت پشتیبانی از آن ارز را ندارد.

توصیه‌های نهایی برای روزهای ناپایدار

در زمانه‌ای که نااطمینانی به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده، طبیعی است که افراد درباره امنیت دارایی‌هایشان، از جمله رمزارزها، احساس نگرانی کنند. اما همین شرایط می‌تواند فرصتی برای بازنگری در عادت‌ها، آمادگی برای موقعیت‌های سخت و مسئولیت‌پذیری بیشتر در نگهداری از دارایی دیجیتال باشد.

با ترس تصمیم نگیرید

در شرایط بحرانی، احساسات می‌توانند تصمیم‌های مالی ما را به بیراهه ببرند. عجله برای انتقال دارایی به صرافی، فروش فوری به قیمت پایین، یا اعتماد به کانال‌ها و افراد ناشناس برای «نجات» رمزارز، همگی رفتارهایی هستند که بیشتر به ضرر ختم می‌شوند. اگر برنامه‌ریزی درستی برای کیف پول، پشتیبان‌گیری و نگهداری داشته باشید، نیازی به واکنش‌های شتاب‌زده نیست.

اطلاعات‌تان را پنهان اما قابل بازیابی نگه دارید

افشای عبارت بازیابی یا کلید خصوصی حتی به نزدیک‌ترین افراد، بدون تدابیر مناسب، خطرناک است. اما در مقابل، اگر کسی از نزدیکان شما از محل نگهداری اطلاعات حیاتی بی‌خبر باشد، در صورت بروز مشکل برای شما، ممکن است دارایی‌هایتان برای همیشه غیرقابل‌دسترسی شوند. راه میانه، استفاده از روش‌های رمزگذاری‌شده یا تقسیم اطلاعات میان افراد مطمئن است؛ به‌گونه‌ای که دسترسی بدون اجازه شما ممکن نباشد، اما در زمان نیاز نیز امکان بازیابی فراهم باشد.

از منابع معتبر یاد بگیرید، نه از کانال‌های بی‌هویت

در فضای بحران، کانال‌های تلگرامی، صفحات اینستاگرامی یا گروه‌هایی که هیچ هویت مشخصی ندارند، به‌راحتی می‌توانند با عنوان‌هایی مانند «راهنمای فوری امنیت رمزارز»، «آموزش انتقال سریع دارایی در زمان قطع اینترنت» یا حتی وعده‌ی سرویس‌های نجات‌دهنده، اعتماد مخاطب را جلب کنند. تنها به منابعی تکیه کنید که سابقه، تخصص و شفافیت دارند.