هزینه‌ زیاد، درآمد اندک؛ مدل درآمدی AI مولد زیر سوال است

تقریبا تمام شرکت‌های فعال در حوزه نرم‌افزار سازمانی، در حال افزودن قابلیت‌های هوش مصنوعی مولد به محصولات خود هستند؛ آن‌ هم به شکلی که شاید برای بسیاری از کاربران حتی قابل تشخیص نباشد. با این حال، هنوز تردیدهای زیادی در مورد درآمدزایی این قابلیت‌ها وجود دارد و اگر هم درآمدی حاصل شود، فعلا به‌نظر نمی‌رسد که رقم چشم‌گیری باشد.

مرکز فناوری، رسانه و مخابرات شرکت Deloitte در گزارشی جدید، چشم‌انداز استفاده از هوش مصنوعی مولد در نرم‌افزارهای سازمانی را بررسی کرده است. این تحلیل به تخمین میزان نرم‌افزارهایی می‌پردازد که می‌توانند از این فناوری بهره‌مند شوند، همچنین اندازه بازار هدف آنها و مدل‌های قیمت‌گذاری محتمل را ارزیابی می‌کند. طبق پیش‌بینی‌ها، ۵۰ شرکت بزرگ نرم‌افزار سازمانی در جهان ممکن است در مجموع تا پایان سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰ میلیارد دلار درآمد اضافی از این مسیر به‌دست آورند؛ رقمی که کمتر از برآوردهای خوش‌بینانه قبلی است.

شرکت‌ها میلیاردها دلار برای ادغام هوش مصنوعی مولد در محصولات فعلی خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اما هنوز در تلاش‌اند تا مدل درآمدی مناسبی برای آن پیدا کنند. هزینه‌ اجرای این سیستم‌ها نیز قابل‌توجه است؛ برای هر درخواست پردازش‌شده، بین ۱ تا ۳۶ سنت هزینه صرف می‌شود. در مواردی، هزینه‌ خدمات ارائه‌شده برای شرکت‌ها از درآمد حاصل بیشتر است؛ مثلا خدمتی با قیمت ۱۰ دلار برای هر کاربر در ماه، در عمل ممکن است تا ۲۰ دلار برای شرکت و برخی کاربران حتی هزینه‌ای تا ۸۰ دلار در ماه ایجاد می‌کنند.

از سوی دیگر، بخشی از مشتریان نرم‌افزارهای سازمانی نسبت به پرداخت هزینه جداگانه برای این قابلیت‌ها تمایلی ندارند. در نظرسنجی UBS Global Research و Evidence Lab که در ژوئن ۲۰۲۳ در آمریکا انجام شد، بسیاری از پاسخ‌دهندگان پتانسیل بالای هوش مصنوعی مولد را تایید کردند، اما آن را ویژگی‌ای ضروری و بدیهی دانستند، نه قابلیتی که بخواهند برایش مبلغ اضافی پرداخت کنند.

برای شرکت‌های نرم‌افزاری، چالش اصلی در کوتاه‌مدت متقاعد کردن مشتریان به پرداخت هزینه برای قابلیت‌هایی است که ارزش آنها هنوز در تجربه روزمره کاربران به‌خوبی نمایان نشده است. تاکنون بیشتر پژوهش‌ها روی ابزارهای مستقل هوش مصنوعی مولد متمرکز بوده‌اند، نه بر قابلیت‌هایی که در دل نرم‌افزارهای سازمانی گنجانده شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد این ابزارها بهره‌وری کاربران را افزایش می‌دهند، کارهایی سریع‌تر، بیشتر و با کیفیت بهتر انجام می‌شود. اما این شواهد هنوز برای اثبات بازگشت سرمایه کافی نیستند.

اگر سازمان‌ها در آینده بتوانند بازگشت سرمایه (ROI) واقعی از این قابلیت‌ها را مستند کنند، آنگاه هوش مصنوعی مولد می‌تواند به یکی از کلیدی‌ترین مزایای رقابتی محصولات نرم‌افزاری تبدیل شود. با این حال، تا نیمه‌ سال ۲۰۲۴، همچنان درباره سودآوری مستقیم این فناوری تردیدهایی وجود دارد.

تحلیل Deloitte نشان می‌دهد که ۷۰ درصد شرکت‌ها در حال آزمایش AI مولد هستند، اما کمتر از ۲۰درصد تمایلی به افزایش هزینه برای آن دارند. این گزارش می‌گوید ۲۰۲۴ یک سال گذار و سرآغاز درآمدزایی است و درآمدهای واقعی ممکن است در نیمه دوم سال ظاهر شوند.

در حالی‌که تحلیل‌های سال ۲۰۲۴ نشان می‌دادند سودآوری مستقیم از هوش مصنوعی مولد هنوز با تردیدهایی همراه است، داده‌های تازه در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که روند پذیرش و سرمایه‌گذاری در این فناوری شتاب گرفته است. یافته‌های جدید حاکی از آن‌اند که بسیاری از سازمان‌ها، با پشت سر گذاشتن مراحل آزمایشی، به‌دنبال بهره‌برداری واقعی و بازگشت سرمایه از پروژه‌های هوش مصنوعی مولد هستند و این می‌تواند چشم‌انداز درآمدزایی را به‌مراتب روشن‌تر از سال گذشته کند.

افزایش سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی مولد

بر اساس گزارش دیلویت (می ۲۰۲۵)، حدود ۷۸ درصد سازمان‌ها قصد دارند هزینه کل خود برای هوش مصنوعی را در سال مالی آینده افزایش دهند، و سهم هوش مصنوعی مولد از بودجه AI نیز نسبت به سال گذشته ۱۲ درصد افزایش یافته است.

گزارش «وضعیت هوش مصنوعی مولد در سازمان‌ها» توسط دیلویت نشان می‌دهد ۷۴درصد شرکت‌ها در پیاده‌سازی‌ اولیه هوش مصنوعی مولد به ROI مطابق یا بالاتر از انتظارات دست یافته‌اند. بیشترین موفقیت در بخش امنیت سایبری و IT گزارش شده است.

چالش در جاسازی و مقیاس‌بندی هوش مصنوعی مولد

مطالعه‌ای که در ژانویه ۲۰۲۵ و در جریان نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس توسط دیلویت ارائه شد، نشان می‌دهد که بسیاری از شرکت‌ها با وجود علاقه‌مندی به استفاده از هوش مصنوعی مولد، هنوز در مقیاس‌پذیری (scalability) و حاکمیت داده (AI governance) با چالش مواجه‌اند. طبق این تحلیل، تنها ۳۰درصد یا کمتر از پروژه‌های AI مولد در شش ماه آینده به مقیاس واقعی می‌رسند و ۶۹درصد از سازمان‌ها تخمین می‌زنند که پیاده‌سازی چارچوب‌های حاکمیتی مناسب برای این فناوری بیش از یک سال زمان خواهد برد.

دیلویت پیش‌بینی کرده است که ۲۵درصد سازمان‌هایی که از هوش مصنوعی مولد استفاده می‌کنند، تا سال ۲۰۲۵ عامل‌های هوشمند خودکار (AI Agents) را راه‌اندازی خواهند کرد؛ این رقم تا سال ۲۰۲۷ به ۵۰درصد خواهد رسید.

این تحلیل‌ها و یافته‌ها بر پایه پژوهش‌های اخیر مرکز فناوری، رسانه و مخابرات شرکت Deloitte ارائه شده‌اند.