مهارت‌ها در طوفان تغییر: چگونه هوش مصنوعی آینده کار را بازنویسی می‌کند

برای همگام شدن با این تحولات، بازآموزی و ارتقای مهارت‌های کارکنان (Upskilling/Reskilling) به یک ضرورت تبدیل شده است. سرمایه‌گذاری در آموزش و ایجاد فرهنگ یادگیری مداوم، کلید موفقیت در آینده کار خواهد بود.در چنین فضایی، همکاری بین دولت‌ها، بخش خصوصی و مراکز آموزشی برای طراحی برنامه‌های کاربردی و انعطاف‌پذیر، اهمیت بسیاری دارد. تنها با تقویت مهارت‌ها و انطباق با تغییرات است که می‌توان آینده‌ای پایدار و پررونق برای نیروی کار رقم زد.

روند سریع فناوری باعث شده نیروی کار با چالش‌های قابل توجهی مواجه شود که نیازمند تقویت مدیریت منابع انسانی و شناسایی دقیق این چالش‌ها است. دو چالش اصلی عبارتند از: مهارت‌های در حال تغییر، که با ظهور هوش مصنوعی، اتوماسیون و داده‌کاوی، یادگیری مستمر و به‌روزرسانی مهارت‌ها را ضروری کرده است، و اهداف متحرک سازمانی، که با تغییر مداوم اولویت‌ها و استراتژی‌ها، نیاز به انعطاف‌پذیری و آماده‌سازی نیروی کار برای تطبیق با شرایط جدید را افزایش داده‌اند.

شاخص اختلال مهارت‌ها

شاخص اختلال مهارت‌ها معیاری است که میزان تغییرات مورد نیاز در مهارت‌های نیروی کار را بر اثر تحولات فناورانه و اقتصادی ارزیابی می‌کند. این شاخص نشان می‌دهد چگونه پیشرفت‌هایی مانند هوش مصنوعی، اتوماسیون و تغییر الگوهای کسب‌وکار، باعث می‌شوند برخی مهارت‌ها اهمیت خود را از دست بدهند و مهارت‌های جدیدی مورد تقاضا قرار گیرند.

عوامل مؤثر بر این شاخص شامل سرعت تحولات فناوری، تغییر ساختار صنایع، ظهور مشاغل نوین و تحول در شیوه‌های کار است.

نمودار «شاخص اختلال مهارت‌ها» مشاغل را بر اساس میزان نیاز به یادگیری مهارت‌های جدید رتبه‌بندی می‌کند؛ عدد بالاتر نشان‌دهنده تغییرات بیشتر است. برای مثال، مهندسان داده با شاخص ۱۰۰ بیشترین تغییر مهارتی را تجربه می‌کنند، در حالی‌که مشاغلی مانند موسیقیدان یا خریدار آزمایشی کمترین تغییر را دارند.
این شاخص ابزار مهمی برای سیاست‌گذاری آموزشی، برنامه‌ریزی سازمانی و هدایت مسیر شغلی افراد است. محاسبه آن بر اساس داده‌های بازار کار و پیش‌بینی‌های آینده‌پژوهی انجام می‌شود و به دولت‌ها، نهادهای آموزشی و سازمان‌ها کمک می‌کند تا از شکاف مهارتی جلوگیری کرده و نیروی کار را برای تحولات آینده آماده کنند.

چه چیزی باعث اختلال در مهارت‌ها می‌شود؟

در حوزه بازاریابی و روابط عمومی، سرعت تغییر مهارت‌ها در پنج سال اخیر افزایش یافته است؛ نرخ تغییر از ۱۹٪ در دوره ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ به ۲۲٪ در ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ رسیده است. شغل «متخصص بازاریابی» که ۱۵٪ از آگهی‌های شغلی بازاریابی را شامل می‌شود، نمونه بارزی از این تحول است؛ مهارت‌های موردنیاز آن به‌طور چشمگیری تغییر کرده و فناوری نقش مهمی در این روند دارد.
این تغییرات گاهی چشمگیر (مانند رشد اپلیکیشن‌های موبایل در تجارت الکترونیک) و گاهی ظریف (مانند جایگزینی ابزارهای سنتی با ابزارهای دیجیتال) هستند.
تأثیر فناوری فراتر از مشاغل فنی است؛ حتی نقش‌هایی مانند بازاریاب و مدیر منابع انسانی نیز به مهارت‌های فناورانه نیاز دارند. در حوزه IT، تغییر مهارت‌ها بسیار سریع است؛ سهم مهارت‌های جدید در ۲۰ شغل برتر این حوزه از ۹٪ در ۲۰۱۷ به ۳۳٪ در ۲۰۲۱ رسیده است. این نشان می‌دهد که افراد فعال در این حوزه باید به‌صورت مداوم مهارت‌های خود را به‌روزرسانی کنند. عوامل متعددی باعث ایجاد اختلال در مهارت‌ها و تغییر نیازهای بازار کار می‌شوند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

۱. پیشرفت فناوری: ظهور فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، رباتیک، اتوماسیون و محاسبات ابری بسیاری از مشاغل سنتی را دگرگون کرده است. این تحولات همزمان هم برخی مهارت‌ها را منسوخ می‌کند و هم نیاز به مهارت‌های جدیدی ایجاد می‌کنند.

۲. جهانی‌سازی و تغییر الگوهای اقتصادی: ادغام بازارهای جهانی، برون‌سپاری فعالیت‌ها و تغییر مراکز اقتصادی جهان موجب شده تا تقاضا برای برخی مهارت‌ها در مناطق مختلف دچار نوسان شود.

۳. تغییر ترجیحات مصرف‌کنندگان: تحول در الگوهای مصرف و رفتار مشتریان، صنایع مختلف را مجبور به تطبیق سریع می‌کند که این امر مستلزم مهارت‌های جدید در نیروی کار است.

۴. تحولات جمعیتی: تغییرات ساختار سنی جمعیت، مهاجرت‌های گسترده و تفاوت‌های نسلی در نگرش به کار، بر ترکیب و نیازهای مهارتی نیروی کار تأثیر می‌گذارد.

۵. بحران‌های جهانی: رویدادهایی مانند همه‌گیری‌ها، تغییرات آب‌وهوایی و تنش‌های ژئوپلیتیک می‌توانند به سرعت بازار کار و نیازهای مهارتی را تحت تأثیر قرار دهند.

۶. تغییر ماهیت کار: گسترش کار از راه دور، اقتصاد گیگ و مشاغل پروژه‌ای، مستلزم مهارت‌های جدیدی مانند خودمدیریتی، انعطاف‌پذیری و مهارت‌های دیجیتال است.

این عوامل در تعامل با یکدیگر محیطی پویا و در حال تغییر ایجاد می‌کنند که در آن، یادگیری مستمر و توانایی تطبیق با شرایط جدید به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است.

تغییرات مهارتی چگونه خود را نشان می‌دهند

گروه شغلی بازاریابی و روابط عمومی به دلیل حضور گسترده در صنایع مختلف، نمونه مناسبی برای بررسی تغییرات مهارتی است. در این گروه، شغل «متخصص بازاریابی» که ۱۵٪ از آگهی‌های شغلی بازاریابی را شامل می‌شود، نقش نماینده دارد. بررسی این شغل نشان می‌دهد که در پنج سال گذشته، مهارت‌های موردنیاز آن تغییرات چشمگیری داشته است. تحلیل این تغییرات می‌تواند تصویری دقیق از تحول مهارت‌ها در کل حوزه بازاریابی و روابط عمومی ارائه دهد.

نمودار نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱، نقش تکنولوژی باعث ظهور مهارت‌های جدید و کمرنگ شدن مهارت‌های قدیمی در موقعیت شغلی متخصص بازاریابی شده است.
مهارت‌هایی مانند Facebook، Salesforce، Google Analytics و مدیریت محتوا با افزایش تقاضا روبه‌رو بوده‌اند (هرکدام با رشد ۱۱ تا ۱۲ درصدی). این مهارت‌ها نمایانگر نیاز روزافزون به بازاریابی دیجیتال و داده‌محور هستند.

در مقابل، مهارت‌هایی نظیر تحقیقات بازار، ارتباط با مشتری، دانش صنعت خرده‌فروشی و ارتباطات بازاریابی که بیشتر بر تعامل سنتی و فیزیکی با مشتریان تأکید داشتند، در حال محو شدن‌اند (با کاهش ۶ تا ۱۰ درصدی) این تغییرات گویای آن است که متخصصان بازاریابی باید خود را با ابزارهای دیجیتال، تحلیل داده و پلتفرم‌های آنلاین سازگار کنند تا در بازار کار رقابتی باقی بمانند.

چهار روند بزرگ در تغییر مهارت‌ها

چهار روند کلیدی که در حال دگرگونی مهارت‌های مورد نیاز بازار کار هستند عبارتند از:

۱. دیجیتالی شدن و هوش مصنوعی

مهارت‌های دیجیتال مانند تحلیل داده، بازاریابی دیجیتال، برنامه‌نویسی و کار با هوش مصنوعی دیگر مختص حوزه IT نیستند و در بسیاری از مشاغل ضروری شده‌اند. تحول سریع فناوری و گسترش هوش مصنوعی نیاز به مهارت‌های پیشرفته دیجیتال را اجتناب‌ناپذیر کرده، در حالی که بسیاری از مهارت‌های سنتی به سمت اتوماسیون می‌روند.

۲. تغییر در ماهیت مشاغل

مهارت‌های نرم مانند ارتباط مؤثر و گوش دادن فعال همچنان حیاتی هستند، حتی در مشاغل دیجیتال. رشد مشاغل ترکیبی، که ترکیبی از مهارت‌های فنی و انسانی را می‌طلبند، باعث شده نقش‌ها بیشتر بین‌رشته‌ای تعریف شوند. این تغییرات نیاز به یادگیری مادام‌العمر را بیش از پیش ضروری کرده است.

۳.اهمیت فزاینده مهارت‌های انسانی

ارتباط بصری فراتر از حوزه‌های سنتی داده اهمیت یافته و مهارت در ابزارهایی مانند Tableau، Power BI و Adobe Analytics به‌شدت موردنیاز است. در کنار این، مهارت‌های انسانی مانند خلاقیت، هوش هیجانی، تفکر نقادانه و حل مسئله پیچیده که به سختی قابل اتوماسیون هستند، به مزیت رقابتی مهمی برای افراد و سازمان‌ها تبدیل شده‌اند.

۴.جهانی‌سازی و تنوع مهارتی

مهارت‌های مرتبط با شبکه‌های اجتماعی (مانند کار با فیسبوک، لینکدین و Adobe Photoshop) تقاضای بالایی دارند. با ادغام بازارهای جهانی، مهارت‌های بین‌فرهنگی، تسلط به زبان‌های خارجی و توانایی کار در محیط‌های چندملیتی اهمیت بیشتری یافته‌اند. همچنین، انعطاف‌پذیری و تطبیق با فرهنگ‌های مختلف به مهارت‌های کلیدی تبدیل شده‌اند. آینده بازار کار متعلق به افرادی است که بتوانند مهارت‌های فنی را با قابلیت‌های انسانی و انعطاف‌پذیری شناختی ترکیب کنند.

تأثیرات بر ذینفعان

فقط در پنج سال گذشته، مهارت‌های مورد نیاز برای مشاغل با سرعت و گستردگی زیادی تغییر کرده‌اند. در بعضی از شغل‌ها، این تغییرات آن‌قدر زیاد بوده که باعث سردرگمی و فشار شده است. این موضوع تأثیر زیادی بر مدیران سازمان‌ها، تیم‌های منابع انسانی، معلمان، نهادهای دولتی و حتی خود افراد گذاشته است.

حالا بیشتر از همیشه لازم است افراد با مهارت‌های جدید جذب شوند، کارمندان فعلی آموزش ببینند و کسانی که دنبال کار هستند، برای شرایط جدید آماده شوند. این در حالی است که مهارت‌های شغلی مدام در حال تغییرند یعنی با هدفی روبه‌رو هستیم که همیشه در حال جابه‌جایی است. با کمک داده‌های بزرگ و ابزارهای تحلیلی که در همین گزارش هم استفاده شده است، می‌توانیم بهتر بفهمیم دقیقاً چه تغییراتی در حال رخ دادن هستند و چطور باید با آن‌ها کنار بیاییم.

مؤسسه Burning Glass

مؤسسه Burning Glass در حوزه آینده کار فعالیت می‌کند و با استفاده از تحلیل داده، راهکارهایی برای بهبود فرصت‌های شغلی، ارتقای مهارت‌ها و افزایش عدالت در بازار کار ارائه می‌دهد. این مؤسسه با کارفرمایان، دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاران همکاری کرده و به‌عنوان مرجع معتبر میان صنعت، آموزش و نیروی کار شناخته می‌شود.

Emsi Burning Glass به‌عنوان یک مرجع جهانی در تحلیل مهارت‌ها و دینامیک بازار کار، خدمات خود را به کسب‌وکارها، دولت‌ها و مؤسسات آموزشی ارائه می‌کند تا در شناسایی مهارت‌های موردنیاز و توسعه استعدادها کمک کند. این شرکت در بیش از ۳۰ کشور فعال است، دفاتری در آمریکا، اروپا، نیوزیلند و هند دارد و تحت حمایت KKR قرار دارد.

منبع: www.bcg.com