جاه‌طلبی پلتفرم‌های سفارش آنلاین غذا در هند دردسرساز شد کمیسیون رقابت هند علیه Zomato و Swiggy

نویدرضا ملائی، کارشناس تیم حقوقی مرکز مطالعات توسعه و رقابت با اشاره به اینکه پلتفرم‌های بزرگ سفارش آنلاین غذا مانند Zomato  و Swiggy  در کشور هند رونق فراوانی پیدا کرده است گفت: این دو پلتفرم که ابتدا به‌عنوان واسطه‌ای بی‌طرف برای اتصال رستوران‌ها به مشتریان فعالیت می‌کردند، اکنون به طور گسترده‌ای بر بازار تسلط یافته‌اند. با این ‌حال، ورود آ‌نها به حوزه‌هایی مانند برندهای اختصاصی و تحویل سریع غذا باعث شده که انجمن ملی رستوران‌های هند (NRAI) نگرانی‌های جدی خود را در خصوص رقابت عادلانه و منافع رستوران‌ها مطرح کند.

انجمن ملی رستوران‌های هند اخیرا اعلام کرده است که قصد دارد شکایاتی را علیه این شرکت‌ها به کمیسیون رقابت هند (CCI) ارائه دهد و اقدامات قانونی برای مقابله با رویه‌های ضدرقابتی آ‌نها آغاز کند. در گذشته نیز، این پلتفرم‌ها به دلیل انعقاد قراردادهای انحصاری با رستوران‌ها و تحمیل شروط برابری قیمت به آنها، توسط کمیسیون رقابت هند محکوم شده بودند.

کارشناس تیم حقوقی مرکز مطالعات توسعه و رقابت معتقد است این پرونده‌های مربوط به سفارش آنلاین غذا که در هند تجربه شده و مورد دیگری در دست پیگیری است می‌تواند نمونه‌هایی باشد که نشان می‌دهد چگونگه می‌توان میان رشد سریع فناوری و حفاظت از رقابت عادلانه تعادل برقرار کرد. نتایج نهایی این پرنده از نظر ملائی می‌توند تاثیرات گسترده‌ و فرامرزی، مشخصا برای ایران در زمینه اقتصاد دیجیتال و رقابت پلتفرم‌ها داشته باشد.

ورود پلتفرم‌ها به عرضه محصولات

طبق گفته ملائی، رستوران‌های هند مدعی هستند که پلتفرم‌های Zomato و Swiggy از موقعیت خود در بازار سوءاستفاده کرده و بی‌طرفی خود به عنوان پلتفرم‌های نقش واسطه را نقض کردند. ملائی یکی از اتهامات اصلی وارد بر عملکرد این دو پلتفرم را ورود آنها به حوزه برندهای اختصاصی(Private Labeling) و توسعه اپلیکیشن‌های جداگانه‌ای مانند Blinkit Bistro  و wiggy Snacc به منظور تحویل سریع یعنی تحویل کمتر از ۱۵ دقیقه عنوان کرد. این مساله موجب رقابت مستقیم این دو پلتفرم با رستوران‌های شریک شده است.

به گفته رئیس انجمن ملی رستوران‌های هند، Zomato  وSwiggy  با دسترسی به داده‌های کلیدی مربوط به ترجیحات مشتریان، الگوهای سفارش و قیمت‌گذاری، برندهای اختصاصی خود را توسعه داده‌اند و در ادامه با ایجاد اپلیکیشن‌های جدید، به فروش محصولات خود با تحویل سریع می‌پردازند.

این داده‌ها به رستوران‌ها ارائه نمی‌شود و تنها به سود پلتفرم‌ها استفاده می‌شود. برای مثال، زمانی که یک نوع غذا یا پیشنهاد خاص در یک رستوران موفقیت‌آمیز بود، پلتفرم‌ها اطلاعات به‌دست ‌آمده را برای رقابت مستقیم با همان رستوران استفاده می‌کردند. چنین رویه‌ای، علاوه‌بر محدود کردن شفافیت، باعث می‌شود که مشتریان به طور نامحسوس به سمت محصولات برندهای اختصاصی پلتفرم‌ها هدایت شوند.

این پلتفرم‌ها به برندهای اختصاصی خود در نتایج جست و جو و تبلیغات داخلی بیش از سایر برندها اهمیت داده و آنها را اولویت قرار می‌دهند. طبق اعلام انجمن ملی رستوران‌های ملی هند این اقدام منجر به پنهان ماندن بقیه برندها می‌شود. دیده نشدن نیز تاثیر مستقیمی بر فروش و بقای رستوران‌های کوچک و متوسط دارد و رقابت آزاد و منصفانه را در بازار مختل می‌کند.

ملائی گفت که انجمن ملی رستوران‌های هند شکایات رسمی را به منظور مقابله با این موضوع به کمسیون رقابت هند ارائه خواهد کرد. این انجمن به دنبال اجرای قوانین رقابتی در برابر فعالیت‌های این دو پلتفرم است.

مولائی در ادامه این اقدامات افزود: همچنین، این انجمن قصد دارد از نهادهای نظارتی دیگر بخواهد تا قوانینی برای حفظ بی‌طرفی بازار و جلوگیری از انحصارطلبی پلتفرم‌ها وضع کنند. علاوه‌بر این، این انجمن به بررسی نقض احتمالی قوانین کپی‌رایت و مالکیت فکری رستوران‌ها توسط Zomato و Swiggy پرداخته و احتمالا در این حوزه نیز اقدامات قانونی انجام خواهد داد.

پلتفرم‌های تحویل غذا و قراردادهای انحصاری

طبق گفته کارشناس تیم حقوقی مرکز مطالعات توسعه و رقابت ورود مراجع رقابتی به مسائل این دو پلتفرم اولین بار نیست که اتفاق میفتد. کمیسیون رقابت هند پیرو شکایت مشابه انجمن ملی رستوران‌های هند در سال ۲۰۲۲ تحقیقات گسترده‌ای را در رابطه با رفتارهای ضدرقابتی این دو شرکت انجام داد.

انجمن ملی رستوران‌های هند در رابطه با پرونده مطرح شده اعلام کرده است که این پلتفرم‌ها غالبا رستوران‌ها را تشویق می‌کنند که خدمات خود را به صورت انحصاری از طریق آنها ارائه دهند. گفته شده است که شرکت Zomato، در ازای فعالیت انحصاری، پیشنهاد کاهش کمیسیون تا صفر درصد هم به برخی رستوران‌ها می‌دهد. همچنین گفته شده برای رستوران‌ها، حداقل سفارش را چه بر اساس مقدار، و چه بر اساس ارزش، تضمین می‌کند.

بیان شده که در قراردادها/توافق‌نامه‌های بین Zomato و Swiggy با صاحبان رستوران‌ها، بندهایی وجود دارد که به رستوران‌ها اجازه نمی‌دهد که محصولات خود را به قیمتی پایین‌تر، چه خودشان به طور مستقیم، و چه از طریق پلتفرم‌های رقیب ارائه دهند.

کمیسیون رقابت هند، پس از بررسی موضوع، در رای خود بیان می‌کند که در مورد اپلیکیشن‌های تحویل غذا، ترتیبات یا محدودیت‌های برابری قیمت که حیطه وسیعی دارند، ممکن است باعث از بین‌ رفتن انگیزه پلتفرم‌ها برای رقابت بر سر کمیسیونی که از رستوران‌ها دریافت می‌کنند، شوند. این امر می‌تواند منجر به افزایش کمیسیون‌ها و قیمت نهایی پرداخت‌شده توسط مصرف‌کنندگان شود و همچنین از ورود پلتفرم‌های جدید به بازار جلوگیری کند.

کمیسیون رقابت در نهایت این پرونده و شکایت، پلتفرم‌های Zomato و Swiggy که دو پلتفرم بزرگ سفارش آنلاین غذا در هند است را محکوم کرد. احتمالا توافقات آنها با صاحبان رستوران‌ها تاثیرات منفی قابل توجهی بر رقابت در بازار خواهد داشت. این توافق‌ها برای پلتفرم‌های جدید موانع ورود ایجاد می‌کنند، بدون آنکه هیچ‌گونه مزیتی برای مصرف‌کنندگان ارائه دهند.

بسیاری از رستوران‌های همکار با این پلتفرم‌ها اعلام کرده بودند که کمیسیون دریافتی این دو پلتفرم به طرز غیرمنصفانه‌ای بالاست.

در نتیجه، کمیسیون رقابت هند دستور داد که Zomato و Swiggy تغییرات قابل ‌توجهی در رویه‌های تجاری خود اعمال کنند. این کمیسیون تأکید کرد که هرگونه تکرار این تخلفات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین یا محدودیت‌های جدی برای این شرکت‌ها شود.

ملائی معتقد است در نهایت رفتارهای اخیر Zomato  وSwiggy، از جمله ورود به حوزه برندهای اختصاصی، اولویت‌دهی به محصولات خود در جست‌وجوها و استفاده انحصاری از داده‌های مشتریان و رستوران‌ها، می‌توانند از مصادیق سوءاستفاده از موقعیت مسلط در بازار باشد. این رفتارها نه تنها رقابت آزاد را محدود می‌کند، بلکه با تضعیف حقوق شرکای تجاری آ‌نها، پایداری اقتصادی کسب‌وکارهای کوچک‌تر را به خطر می‌اندازد.

کارشناس تیم حقوقی مرکز مطالعات توسعه و رقابت  معتقد است این پرونده‌ها آزمونی برای کمیسیون رقابت هند است تا نشان دهد چگونه می‌توان تعادل میان رشد سریع فناوری و حفاظت از رقابت عادلانه را حفظ کرد. نتایج نهایی این پرونده‌ها می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر رقابت در بازارهای دیجیتال هند و حتی فراتر از آن داشته باشد. اقدامات کمیسیون رقابت هند، می‌تواند الگویی باشد برای مراجع رقابتی در سایر کشورها، از جمله ایران که در مواجهه با فعالیت پلتفرم‌های آنلاین، خصوصاً در حوزه ارسال غذا، با رفتارهای ضدرقابتی مشابه برخورد کنند.