خطر در کمین دارایی‌های متاورسی

در سال ۲۰۲۱، یک شرکت سرمایه‌گذاری ۲۰۰۰ هکتار ملک را به قیمت چهار میلیون دلار خریداری کرد. این موضوع معمولاً به تیتر اخبار تبدیل نمی‌شود اما مجازی بودن این ملک جلب توجه کرد. این ملک بخشی از یک پلتفرم متاورسی به نام سندباکس (The Sandbox) است. خریدار، با خرید ۷۹۲ دارایی‌ غیرهمتا در بلاک‌چین اتریوم، ملکی معادل ۱۲۰۰ بلوک شهری را خریداری کرد.

اما آیا واقعاً این‌طور است؟ مالکیت قانونی در متاورس به این سادگی‌ها نیست.

طرفداران کریپتو بر این باورند که NFT به دو دلیل یعنی نامتمرکز بودن و تعامل‌پذیری، مالکیت واقعی اقلام دیجیتالی را ممکن می‌کند و این موضوع از لحاظ قانونی مشکل‌ساز است. باور عموم این است که توکن‌ها به واسطه همین دو ویژگی‌ خاص خود، مالکیت یک دارایی دیجیتالی را بدون قید و شرط اثبات می‌کنند و در اپلیکیشن‌ها، محیط‌ها و بازی‌های متاورسی مختلف می‌توان از آنها استفاده کرد. برخی با اشاره به ماهیت نامتمرکز این جهان، مدعی‌اند که اقلام مجازی را می‌توان روی خود بلاک‌چین و با هر قیمتی، بدون نیاز به واسطه یا اجازه شرکتی خریدوفروش کرد.

با وجود این ادعاها، ماهیت قانونی «مالکان» مجازی بسیار پیچیده‌تر از اینهاست. در واقع، مالکیت دارایی‌های فعلی متاورس نه بر اساس قوانین ملکی بلکه بر پایه قوانین قرارداد تنظیم می‌شود. یک محقق حقوقی که در زمینه قانون ملکی، سیاست تکنولوژی و مالکیت قانونی مطالعه می‌کند باور دارد بیشتر آنچه شرکت‌ها «مالکیت» در متاورس تلقی می‌کنند با مالکیت در جهان فیزیکی تفاوت دارد و مشتریان در معرض فریب خوردن هستند.

خرید در متاورس

وقتی چیزی را در متاورس خریداری می‌کنید، خرید شما روی یک تراکنش در بلاک‌چین ثبت می‌شود. این بلاک‌چین یک دفتر ثبت دیجیتالی است که هیچ‌کس بر آن کنترلی ندارد و داد‌های ذخیره شده در آن قابل حذف یا تغییر نیستند. خرید شما مساوی با مالکیت یک NFT است که آن هم در واقع زنجیره منحصربه‌فردی از بیت‌هاست. شما NFT خود را در یک کیف‌ پول کریپتو که تنها در دسترس شماست ذخیره می‌کنید و این کیف‌ پول در متاورس همیشه دنبال شماست. هر NFT به یک دارایی خاص مجازی لینک می‌شود.

به این ترتیب تصور می‌شود تا زمانی که NFT در کیف پول کریپتو شماست، هیچ‌کس نمی‌تواند آپارتمان مجازی، لباس یا چوب جادویی شما را که با NFT پشتیبانی می‌شود بدون دسترسی به کلید خصوصی کیف پول‌تان در اختیار بگیرد. به همین دلیل بسیاری تصور می‌کنند که NFT و دارایی دیجیتالی در واقع یک تعریف واحد هستند. حتی متخصصان هم گاهی NFT را با کالای دیجیتالی در هم می‌آمیزند و بر اساس این رویکرد، از آنجا که NFTها دارایی دیجیتالی هستند، امکان مالکیت کالاهای دیجیتالی را در دنیای دیجیتالی فراهم می‌کنند.

با این حال وقتی به یک پلتفرم متاورسی ملحق می‌شوید، ابتدا باید با شرایط خدمات، شرایط استفاده و توافق مجوز کاربر نهایی موافقت کنید. این مستندات قانونی، حقوق و وظایف کاربران و پلتفرم متاورس را تعریف می‌کنند. متاسفانه و همان‌طور که انتظار می‌رود، تقریباً هیچ‌کس بخش شرایط خدمات را مطالعه نمی‌کند. بر اساس یک مطالعه مشخص شد که تنها ۱.۷ از کاربران «بند انتقال» را در شرایط خدمات یک شرکت ساختگی در متاورس مطالعه کرده‌اند.

پلتفرم‌های متاورسی در همین مستندات طویل و گاهی نامفهوم جزئیات مالکیت مجازی را بیان می‌کنند. شرایط خدمات هر پلتفرم متاورسی برخلاف بلاک‌چین و تحت کنترل کامل یک شرکت واحد است. این موضوع به شدت برای مالکیت قانونی مشکل‌ساز است.

تعامل‌پذیری و قابلیت انتقال از جمله مشخصه‌های اصلی متاورس محسوب می‌شوند. بر این اساس، شما می‌توانید دارایی دیجیتالی غیرملکی خود- یعنی تصویر آواتار، هنر دیجیتالی، چوب جادویی- را از یک جهان دیجیتالی به جهان دیجیتالی دیگری منتقل کنید. اما جهان‌های دیجیتالی امروزی به یکدیگر متصل نیستند و NFT هم در خود تعریفی از ماهیت دارایی را جای نداده که مثلاً این یک چوب جادویی است. در نتیجه هر پلتفرم باید NFTها را به دارایی‌های دیجیتالی اختصاصی خودش لینک کند.

جزئیات دارایی‌های مجازی

بر اساس این شرایط ارائه خدمات، NFTهای خریداری‌شده و کالاهای دیجیتالی دریافت‌شده تقریباً هیچ‌گاه یک چیز واحد و یکسان نیستند. با اینکه NFTها ساکن بلاک‌چین هستند، اما زمین، کالاها و کاراکترهای متاورس روی سرورهایی خصوصی موجودیت پیدا می‌کنند و این سرورها کد اختصاصی و پایگاه داده‌ای امن و غیرقابل دسترسی دارند.

یعنی تمام جوانب دیداری و اجرایی دارایی‌های دیجیتالی- همان چیزی که به آنها ارزش می‌دهد- اصلاً روی بلاک‌چین نیست. این مشخصه‌ها تماماً در کنترل پلتفرم‌های متاورس خصوصی هستند.

پلتفرم‌ها به واسطه شرایط خدمات‌شان حتی می‌توانند با حذف لینکی که بین دارایی‌های دیجیتالی و کدهای NFT شما وجود دارد، دارایی‌تان را حذف یا به دیگری منتقل کنند. در نهایت به واسطه یک خرید دیجیتالی شما یک NFT در اختیار دارید اما دارایی‌های دیجیتالی در مالکیت شما نیستند و پلتفرم‌ها در واقع هر وقت که دل‌شان بخواهد می‌توانند دسترسی شما به آن دارایی را قطع کنند.

برای مثال، شاید یک روز مالک یک نقاشی ۲۰۰ هزار دلاری در یک آپارتمان متاورسی باشید و فردای آن روز که از این پلتفرم متاورسی حذف شدید یا ورودتان به آن ممنوع شد، نقاشی‌ محبوبتان که در پایگاه‌داده ذخیره شده حذف شود. به عبارت ساده شما هنوز هم مالک NFT در آن بلاک‌چین هستید اما این دارایی غیرهمتا دیگر کاربرد و ارزشی ندارد.

با این حال چنین اقدامی از سوی یک شرکت متاورسی منطقی به نظر نمی‌رسد. هرچند قانون بازدارنده‌ای برای این کار وجود ندارد، اما وجهه مناسبی ندارد و منطقی نیست. بنا بر شرایط استفاده از پلتفرم و شرایط استفاده از NFT مربوط به ملک چهار میلیون دلاری خریداری‌شده در سندباکس، این شرکت متاورسی- همانند بسیاری دیگر از پلتفرم‌های NFT و متاورس- می‌تواند امکان استفاده یا حتی دسترسی به دارایی‌های دیجیتالی را از شما بگیرد.

اگر سندباکس به این نتیجه برسد که در فعالیت‌های ممنوعه پلتفرم شرکت کرده‌اید، که یعنی در لذت بردن دیگران از پلتفرم اخلال ایجاد کرده‌اید و این موضوع به اثبات رسیده‌ است، می‌تواند حساب کاربری شما را معلق یا حذف کند و تصاویر و ویژگی‌های لینک‌شده به NFT شما را از پلتفرم خود حذف کند. این کار نیازی به هشدار ندارد و پیامدی هم برای شرکت نخواهد داشت.

در واقع، در صورت قانون‌شکنی مالک،‌ سندباکس می‌تواند حق تمام NFTهایی را که در نتیجه قانون‌شکنی به دست آمده از مالک سلب کند. چگونگی مصادره NFTهایی که روی یک بلاک‌چین به ثبت رسیده‌اند هنوز مشخص نیست اما این موضوع به وضوح مفهوم مالکیت مجازی را به چالش می‌کشد.

سندباکس هنوز در رابطه با این موضوع به درخواست مصاحبه پاسخی نداده است.

الزام قانونی

اگر تا به اینجا احساس خطر نکرده‌اید جالب است بدانید که بیشتر پلتفرم‌های متاورسی حق تغییر شرایط خدمت خود را در هر زمان و بدون هشدار محفوظ نگه می‌دارند؛ یعنی کاربران باید مدام شرایط را به‌روزرسانی و مطالعه کنند تا رفتار ممنوعی از آنها سر نزد و در نتیجه دارایی‌ها و حساب دیجیتالی‌شان دچار مشکل نشود.

تکنولوژی به تنهایی مسیر مالکیت دارایی‌های دیجیتالی در متاورس را هموار نمی‌کند. NFTها نمی‌توانند قدرت متمرکزی را که پلتفرم‌های متاورسی در اختیار دارند دور بزنند. در نهایت برای به بلوغ رسیدن متاورس و تحقق وعده‌های آن، اصلاحات قانونی باید با نوآوری فنی همراه شود.

منبع: FastCompany