رسانه همان انسان است

مارشال مک‌لوهان، اندیشمند کانادایی علوم ارتباطات در میانه دهه 60 میلادی، در توصیف کارکردها و تاثیرات وسایل ارتباطی عبارتی با بیان این عبارت که «رسانه همان پیام است» نه تنها از نگاهی جبرگرایانه به تاثیر رسانه‌ها در زندگی اجتماعی انسان سخن می‌گفت که اهمیت رسانه را تا جایی جدی می‌گرفت که می‌توانست به پیامی که قرار است منتقل شود شکل دلخواه خود ببخشد. در چنین نگاهی است که ذات ساختاری رسانه بر محتوایی که قرار است از طریق آن منتقل شود برتری می‌یابد و شکل پیام را تعیین می‌کند. مک‌لوهان معتقد بود: «آنچه به طور کلی نوع معرفت را در اجتماع مشخص می‌کند و حتی تغییر می‌دهد مجموعه‌ای از پیام‌ها نیست، بلکه ماهیت خاصی است که از طریق رسانه‌ها و وسایل ارتباطی به آنها داده شده‌ است. به عبارت دقیق‌تر محتوای پیام از صورت خاصی که بر حسب وسیله ارتباطی می‌تواند پیدا کند جدایی‌ناپذیر است (به نقل از ژان کازنو در کتاب «جامعه‌شناسی وسایل ارتباط جمعی» ص:۲۱۴).» این‌گونه است که او رسانه‌های ارتباطی را متوجه حواس انسان دانسته که به واسطه ذات خود در امتداد هر یک از آنها حرکت می‌کنند. صدا در امتداد شنوایی و متن از طریق دیدن است که شناسایی می‌شود. ما و کهکشان‌های ارتباطی اما این اندیشمند کانادایی پا از چنین مرحله‌ای نیز فراتر گذاشته و تاریخ تحول اجتماعی رسانه‌ها را به نسبت کارایی حواس انسان در زمان‌های مختلف تقسیم‌بندی کرده‌ است. به این ترتیب او به جوامعی که در «عصر شفاهی» قرار می‌گیرند عنوان بدوی یا سنتی اطلاق می‌کند. این جوامع جوامعی هستند که ارتباطات انسانی در آنها بر پایه ملاقات‌های رودررو یا بی‌واسطه اتفاق می‌افتاد و تمامی حواس انسان از جمله چشم و گوش و حس لامسه‌اش در جریان ارتباطی مورد نظر درگیر خواهد بود. در این کهکشان که او کهکشان شفاهی ارتباطات نام می‌نهد، حواس انسان از آنجا بسیار کارآمد و عصای دست...