فناوری اطلاعات چگونه به مدرنیته عمق داد

آلن تورن جامعه‌شناس شهیر فرانسوی، در آستانه ۸۰ سالگی دو کتاب در مورد تحولات فناوری اطلاعات بر جهان امروز نگاشت که آثاری بسیار مهم در حوزه مطالعات جامعه اطلاعاتی به شمار می‌روند. این دو کتاب که به فاصله دو سال منتشر شد، «پارادایم جدید برای درک جهان امروز» و «متفاوت اندیشیدن» نام دارد که به سرعت به زبان انگلیسی ترجمه شد. این دو کتاب چرخشی ظریف در نظریه جامعه‌شناسی تورن و نقد مدرنیته محسوب می‌شود؛ این کتاب‌ها بر مقالات متفکران جوان جامعه اطلاعاتی در چند سال اخیر تاثیر گذار بوده است.تورن در کتاب نخست (پارادایم جدید برای درک جهان امروز) چارچوبی نظری برای درک تحولات چند دهه اخیر در اختیار ما قرار می‌دهد و نشان می‌دهد تحولات حوزه فناوری چگونه بر حوزه عمومی و خصوصی تاثیرگذار است. او نشان می‌دهد که فناوری اطلاعات و ارتباطات منجر به یک شیفت پارادایمی (Paradigme Shift) شده است و تحلیل‌های جامعه‌شناختی بدون درک پارادایم مسلط جامعه اطلاعاتی نادرست است و به بیراهه می‌رود. او در این کتاب بیشتر به حوزه نظریه می‌پردازد. کتاب بعدی (متفاوت اندیشیدن) مدلی عملی و تحلیلی است که رویکردهای نظری کتاب نخست را تقویت می‌کند. تورن در این کتاب نشان می‌دهد برای همگام شدن و درک تحولات عمیق و گسترده جهان امروز، باید بتوانیم به شیوه‌ای جدید و متفاوت بیندیشیم.تکنولوژی و نقش آن در تحولات اجتماعی همواره محور اندیشه آلن تورن بوده است اما در این دو کتاب او نشان می‌دهد علت تحولات سال‌های اخیر چیست؛ چرا منتقدان مدرنیته از اساس در تعریف مدرنیته اشتباه کرده‌اند و چگونه فناوری اطلاعات به ما کمک می‌کند تا با پررنگ کردن کنش فردی و گزینشگری، از بن‌بست مدرنیته حاکم بر جوامع غربی لیبرال خارج شویم.به اعتقاد تورن، جامعه‌شناسی امروز در جست‌وجوی پاسخ به این پرسش است « چگونه ارزش‌ها و هنجارهای جدید شکل می‌گیرد» او استدلال می‌کند ارزش‌های جدید از کنش جدید خلق می‌شود که خود ریشه در تغییر الگوهای اندیشیدن دارد. اما آنچه بیشترین تاثیر را بر الگوهای اندیشیدن دارد، فناوری است. تحولات حوزه فناوری (که به صورت انقلاب فناوری اطلاعات بروز کرده است) باعث تغییر الگوی فکر کردن در جوامع شده است، خود از طریق اولویت دادن به فرد (سوژه) و آزاد کردن انتخاب فرد، ارزش‌های جدیدی به وجود آورده است. این ارزش‌های جدید پاسخ تغییری است که ما در سال‌های اخیر می‌بینیم.تورن محور اصلی تحلیل‌های خود را در این دو کتاب «میدان‌های کنش» می‌داند؛ یعنی عرصه‌های اجتماعی که کنشگران در آن عمل کرده و ارزش‌های جدیدی خلق می‌کنند. او استدلال می‌کند فضای مجازی به افراد امکان داده است تا آزادی و قدرت انتخاب بیشتری داشته باشند و عملا «میدان کنش» از عرصه فیزیکی عینی به عرصه مجازی انتقال یافته است. اینجاست که می‌گوید در نقد مدرنیته اشتباه کرده است و نقد او بر مدرنیته نبوده بلکه بر قرائتی از مدرنیته بوده که نظام اجتماعی‌اقتصادی غرب در قرن بیستم مطرح کرده است. او اشاره می‌کند تغییر الگوی اندیشیدن باعث شده متوجه شود ما با یک مدرنیته روبه‌رو نیستیم، بلکه با روایت‌های متفاوتی از مدرنیته مواجه هستیم و فناوری اطلاعات به ما امکان می‌دهد تا بتوانیم از بن‌بست این روایت‌ها رها شویم و به تعریفی عمیق‌تر از مدرنیته دست یابیم عرصه‌ای هرچه گسترده‌تر برای کنشگران فراهم کند. بدین ترتیب، در جامعه اطلاعاتی مدرنیته ترکیبی از عقلانیت و خلاقیت است که توسط سوژه گزینشگر حمایت می‌شود.