سوسیالیسم نرم‌افزاری

گاهی اوقات بعضی مفاهیم را سخت می‌توان برای دیگران توضیح داد. برای کسانی که سال‌هاست از نرم‌افزارهای انحصاری مانند ویندوز و مک و غیره استفاده می‌کنند و هر بار برنامه‌ای را دانلود می‌کنند به دنبال کرک آن و دور زدن حقوق مولفش هستند، دشوار است واژه‌ای به نام «لاگ» را توضیح دهی یا از جمع‌های متن‌باز سخن بگویی. حتی به بسیاری از افراد متخصص در حوزه نرم‌افزار سخت می‌توان فهماند در تهران عده‌ای از 10 سال پیش کنار هم جمع می‌شدند و مثل اینکه مدت‌ها بوده همدیگر را گم‌ کرده باشند با هم قرار می‌گذاشتند تا با عطش وصف‌ناپذیری از علاقه‌شان به دسته‌ای از نرم‌افزارها صحبت کنند. سخت‌تر آن است که بگوییم این گروه 10 سال یک نفس دوام آورد، آدم‌ها می‌رفتند و می‌آمدند و این عطش سر جایش بود، علت این عطش و دوام را می‌توان از ابعاد مختلفی بررسی کرد. نخست اینکه نرم‌افزار آزاد شما را وادار می‌کند یک مصرف‌کننده صرف نباشید. وقتی در اولین روزهای آشنایی با جهان متن‌باز به دنبال حل مشکلات‌تان می‌گردید و مشاهده می‌کنید عده زیادی تجربیات خود را با شما در میان گذاشته‌اند و عده‌ای روزانه ساعت‌ها وقت می‌گذارند تا مشکلات تازه‌کارها را حل کنند؛ ناخواسته پس از مدتی که در دنیای متن‌باز خبره شدید، شما هم به یکی از کاربرانی تبدیل می‌شوید که دوست دارند دست دیگران را بگیرند.
دوم، احترام متقابل است. نرم‌افزار آزاد به چشم یک مشتری به شما نمی‌نگرد. بنابراین شما هم به چشم یک فروشنده به آن نگاه نمی‌کنید. در حالی که مایکروسافت و اپل و آدوبی و دیگران همواره به چشم مشتری به شما نگاه کرده‌اند؛ گاهی خوشحال بودید که با زیرکی و تلاش توانسته‌اید آخرین نسخه فوتوشاپ را دانلود کنید و این اواخر از اینکه مایکروسافت برای ویندوز غیراصل‌تان به‌روزرسانی فرستاده، لذت برده‌اید. در حالی که در جهان متن‌باز شما همیشه کاربر قابل احترام این اکوسیستم باقی می‌مانید، هیچ ‌کس از روز اول حق نداشته سرویسی را برای شما محدود کند. شما از خدمات استفاده می‌کنید چون خدمات برای کسی نیست و هر کس روی شانه‌های نفر قبل ایستاده است. در حقیقت هیچ‌ کس مالک نرم‌افزارهای آزاد نیست و همه مالک نرم‌افزارهای آزاد هستند.
سوم اینکه شما در این اکوسیستم یک کالا نیستید. پس رفتاری کالاگونه هم ندارید. بنابراین عجیب نیست اگر در 10 سالگی تهران لاگ بدون اینکه سودی در میان باشد با مراسمی مواجه شوید که در آن حدود 10 نفر رایگان دانش خود را در اختیار دیگران می‌گذارند و جدی‌ترین و باکیفیت‌ترین کارگاه‌ها را برگزار می‌کنند. در این مسلک، آزادی دانش یک اصل است؛ فریاد نخست بنیانگذار آن این بود که نباید با بستن کد جلو پیشروی دانش نرم‌افزار را بگیریم. شاید بتوان برای این رفتار نام سوسیالیسم نرم‌افزاری را برگزید. با این تفاوت که برآمده از دل جامعه است نه حکومت و همه چیز داوطلبانه انجام می‌شود نه با زور؛ یک جامعه سوسیالیستی پایدار با تمام سودهایش و به دور از تمام زیان‌هایش. شرایطی که فرد در خدمت جامعه است چون از خدمت دیگران استفاده می‌کند و خدمتش در چرخش روزگار و سوار بر امواج خروشان جامعه دوباره به سمت خودش برمی‌گردد